Δελφίνια: Ποια είναι τα είδη που εμφανίζονται στις ελληνικές θάλασσες

Το βίντεο διάρκειας ενός λεπτού και 48 δευτερολέπτων με τη χρήση drone της ομάδας Up Stories, πριν από λίγες ημέρες, κατέγραψε ένα μεγάλο κοπάδι δελφινιών που “αιχμαλωτίστηκαν” στο φακό, με δεκάδες ενήλικα δελφίνια μαζί με τα μικρά τους να κολυμπούν κοντά στην περιοχή του Θεολόγου Φθιώτιδας.

Το συγκεκριμένο κοπάδι αποτελούνταν από 30 περίπου ρινοδέλφινα, ένα μεγάλο αλλά όχι και το μεγαλύτερο που θα μπορούσε να εντοπίσει κανείς στις ελληνικές θάλασσες, καθώς όπως ανέφερε στο «ΘΕΜΑ» η διευθύντρια ερευνών του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας “Αρχιπέλαγος” Αναστασία Μήλιου “υπάρχουν και έχουμε δει είδη, όπως τα ζωνοδέλφινα με πληθυσμούς 150 έως 200 δελφινιών. Για εμάς που ερευνούμε τα κητώδη το κοπάδι που καταγράφηκε είναι ένα συνηθισμένο μέγεθος κοπαδιού”.

Τα δελφίνια αποτελούν ένα είδος θαλάσσιων θηλαστικών, που εντάσσονται στην ομάδα των κητωδών. Έχουν τους δικούς τους κώδικες επικοινωνίας που δύσκολα θα φανταζόταν κανείς ότι μπορεί να έχει άλλο είδος πέραν του ανθρώπου. Μπορούν να προσανατολιστούν, να βρουν τη τροφή τους, αλλά και να επικοινωνήσουν μεταξύ τους μέσω ενός συστήματος ηχοεντοπισμού, ενώ ακούν συχνότητες 10 φορές πιο υψηλές από αυτές που ακούει ένας άνθρωπος. Στον κόσμο υπάρχουν 40 είδη δελφινιών που ζουν στις θάλασσες και σε ορισμένα μεγάλα ποτάμια, όπως ο Αμαζόνιος.

Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί τέσσερα είδη:

Το Κοινό δελφίνι, το οποίο εντοπίζεται κυρίως στο Θρακικό πέλαγος, αλλά και στις Κυκλάδες, στο βορειοανατολικό Αιγαίο, στα Δωδεκάνησα, στον Θερμαϊκό, στον Παγασητικό, στον Κορινθιακό καθώς και στον Σαρωνικό, ενώ παλαιότερα και στο Ιόνιο. “Το κοινό δελφίνι το οποίο καταγράφεται και στο βόρειο αλλά και στο νότιο και ανατολικό Αιγαίο, έχει ήδη εξαφανιστεί από το Ιόνιο, ενώ και ο μεσογειακός πληθυσμός του είδους έχει μειωθεί ανησυχητικά εξαιτίας της υπεραλίευσης”, θα πει η κυρία Μήλιου. Η όψη του κοινού δελφινιού διαφέρει αρκετά από τα άλλα δελφίνια καθώς παρουσιάζει ποικιλία στα χρώματα με συνδυασμό μαύρου, άσπρου, γκρι και κίτρινου. Το μήκος του κυμαίνεται περίπου στα 1,8 μέτρα και αναπτύσσει μεγάλες ταχύτητες που φτάνουν τα 65 χλμ/ώρα. Επίσης, επιβιώνει σε βάθη έως και 200 μέτρα. Γεννάει ένα μωρό κάθε 2-3 χρόνια και η κύηση διαρκεί 10-11 μήνες.

Το ρινοδέλφινο, όπως αυτά στο βίντεο που έγινε viral, συναντάται κυρίως σε παράκτιες περιοχές, στα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου, αλλά και στον Αμβρακικό κόλπο. Παρά το μεγάλο του μήκος, που αγγίζει τα 3 μέτρα, μπορεί και αναπτύσσει ταχύτητα έως και 30 χλμ/ώρα. Ζουν περίπου 55 χρόνια και η ενηλικίωσή τους παρατηρείται στα 10 του χρόνια.

Το τρίτο είδος είναι το ζωνοδέλφινο το οποίο ζει στο ανοιχτό πέλαγος και παρατηρείται σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Έχει μήκος 1,65 μέτρα και αναπτύσσει ταχύτητα 60χλμ/ώρα. Ζει περίπου 45 χρόνια και η ενηλικίωσή του ολοκληρώνεται στα 12 χρόνια. Το όνομά του το πήρε από τη μαύρη γραμμή που μοιάζει με ζώνη η οποία ξεκινά από το μάτι του και καταλήγει στην κοιλιά του.

Το τελευταίο είδος που έχει καταγραφεί στη χώρα μας είναι το σταχτοδέλφινο, το οποίο συναντάται στη Χαλκιδική, στις Σποράδες, στα Κύθηρα, στο Μυρτώο πέλαγος και στη νότια Κρήτη. Είναι το μεγαλύτερο δελφίνι στην Ελλάδα με μήκος που φτάνει τα 3,30 μέτρα και μπορεί να κινείται με ταχύτητα 37χλμ/ώρα. Η κύησή του διαρκεί 13 με 14 μήνες, ενώ η μέγιστη διάρκεια ζωής είναι προς το παρόν άγνωστη. Σύμφωνα με την βιολόγο Αιμιλία Δρούγα συνιδρύτρια του Ερευνητικού Κέντρου Διάσωσης και Περίθαλψης Κητωδών “Αρίωνας” «λόγω των θερμοκρασιών στη θάλασσα τα κήτη αυτά μετακινούνται από τα δυτικά στα ανατολικά. Επομένως έχουμε αυξημένες παρουσίες σε αυτές τις θάλασσες που δεν ήταν τόσες πολλές τα παλαιότερα χρόνια».

Σύμφωνα με την κυρία Δρούγα και το protothema.gr, “τα περισσότερα κοπάδια θα τα δει κανείς στον Κορινθιακό και Αμβρακικό κόλπο αυτή την περίοδο. Συνήθως αυτά τα θηλαστικά μεταφέρονται πολύ συχνά από θάλασσα σε θάλασσα, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Ιδίως αυτή την περίοδο, η Μεσόγειος στα δυτικά της, δηλαδή σε Ιταλία και Ισπανία φλέγεται. Τα δελφίνια κινούνται, ανάλογα με το που υπάρχει περισσότερη τροφή γι’ αυτά. Επίσης, τα δελφίνια τη συγκεκριμένη περίοδο γεννούν αρκετά, είναι μαζί με τα μικρά τους και τους μαθαίνουν να κυνηγούν και να κολυμπούν σε σωστές κατευθύνσεις, όπου θα είναι πιο ασφαλή και άνετα ως προς την επιβίωσή τους”.

Παρόλο που στις ελληνικές θάλασσες επιβιώνουν ως σήμερα σημαντικοί πληθυσμοί δελφινιών, εν τούτοις καθημερινά βρίσκονται αντιμέτωπα με αυξανόμενους ανθρωπογενείς κινδύνους. Αυτό καταγράφει το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος όπου με τρία σκάφη στα πελάγη και μια ερευνητική ομάδα αφιερωμένη εξ’ ολοκλήρου στα δελφίνια συγκεντρώνει στοιχεία για τη συμπεριφορά τους, τις μεταναστεύσεις των πληθυσμών τους αλλά και τους παράγοντες που τα απειλούν. “Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η υπεραλίευση η οποία μειώνει δραματικά τα αποθέματα τροφής στη θάλασσα” εξηγεί η Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια ερευνών του Αρχιπέλαγος και προσθέτει: “Είναι η υπεραλίευση άλλωστε, η οποία προκαλεί και τις περισσότερες ανισορροπίες αυτή τη στιγμή στα θαλάσσια οικοσυστήματα, όπως το χιλιοειπωμένο πια ζήτημα με τις μωβ μέδουσες ή την εμφάνιση των ξενικών ή εισβολικών ψαριών. Η βάση του προβλήματος δεν οφείλεται στην κλιματική αλλαγή αλλά στην ανθρώπινη δραστηριότητα και στις επιπτώσεις της υπεραλίευσης. Όταν έχουμε ψαρέψει όλους τους θηρευτές των μεδουσών, ή όταν έχουμε ψαρέψει την τροφή των δελφινιών δημιουργούνται και προβλήματα ακόμη και για την επιβίωση των ψαράδων που πρέπει να επιβιώσουν. Και αυτό γιατί παραμένουμε η μοναδική χώρα στην Ευρώπη όπου δεν εφαρμόζεται κανένα ουσιαστικό πλαίσιο διαχείρισης της αλιείας, με αποτέλεσμα να “αδειάζουμε” εντατικά τις θάλασσες μας από τα ψάρια”.

Η υπεραλίευση έχει φέρει και τις μέδουσες, οι οποίες έχουν εξασθενήσει

Και όπως ανέφερε η κυρία Μηλιού παραπάνω, η υπεραλίευση έχει δημιουργήσει και το πρόβλημα με την εμφάνιση των μεδουσών στις ελληνικές θάλασσες. Αν και τις τελευταίες εβδομάδες το φαινόμενο έχει εξασθενίσει χάρη στους ανέμους με βόρεια διεύθυνση. Η απομάκρυνση των επικίνδυνων μωβ μεδουσών, αν και δεν μπορεί ακόμη να χαρακτηριστεί ως ολοκληρωτική, είναι αισθητή. Και ανταποκρίνεται στη συμπεριφορά των βοριάδων οι οποίοι πνέουν, στις ελληνικές θάλασσες.

“Οι βορειάδες επηρεάζουν τα κοπάδια των μεδουσών. Οι βόρειοι άνεμοι επειδή δημιουργούν ενεργειακό φορτίο μεταφέρουν με τα ρεύματα τις μέδουσες όπως και όλους τους πλαγκτονικούς οργανισμούς. Όπου υπάρχει ένταση βορειάδων η μεταφορά είναι δεδομένη, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι το φαινόμενο εξαφανίζεται” είπε στο ΘΕΜΑ ο καθηγητής του τμήματος βιολογίας του ΑΠΘ κ. Χαρίτων Σάρλ Χιντίρογλου.

Οι ωκεανολόγοι επισημαίνουν ότι η κλιματική κρίση και η άνοδος της θερμοκρασίας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για τη μαζική μετανάστευση προς το Αιγαίο και το Ιόνιο θαλασσίων οργανισμών όπως οι μέδουσες (καθώς και άλλων, ελάχιστα φιλικών προς τον άνθρωπο ειδών, όπως λ.χ. οι λαγοκέφαλοι). Οι ειδικοί επιστήμονες, δε, τονίζουν ότι το κοινό δεν θα πρέπει να παρασύρεται από μια παροδική ύφεση.

Οι μωβ μέδουσες ακολουθούν έναν κύκλο παραμονής ανά γεωγραφική περιοχή τριετούς, περίπου, διάρκειας. Η κυρία Μήλιου από την πλευρά της εξηγεί σχετικά με το φαινόμενο των μεδουσών: «Τα φαινόμενα αυξητικής τάσης των πληθυσμών των μεδουσών δεν ήταν ασυνήθιστα τα προηγούμενα χρόνια, άλλωστε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας υπάρχουν σχετικές αναφορές από την δεκαετία του 1960 και σίγουρα εμφανίζονταν και παλαιότερα. Φέτος όμως αν και όντως παρατηρείται αυξητική τάση στους πληθυσμούς των μεδουσών, η έκταση του φαινομένου είναι δυσανάλογη με την προβολή του θέματος. Δεδομένου ότι στην Ελλάδα υπεραλιεύουμε συστηματικά τα ιχθυαποθέματα, συμπεριλαμβανομένων και των φυσικών θηρευτών των μεδουσών, αυτή η πληθυσμιακή αύξηση δε θα έπρεπε να μας εκπλήσσει”. Ωστόσο, αν και ο περιορισμός των μωβ μεδουσών είναι υπαρκτός, κυρίως λόγων των ανέμων, οι φθινοπωρινοί μήνες θα δείξουν το κατά πόσο το φαινόμενο θα εξαλειφθεί. Εάν, λοιπόν, τον Οκτώβριο δεν παρατηρούνται μωβ μέδουσες τότε θα μπορεί να θεμελιωθεί η πρόβλεψη ότι το καλοκαίρι του 2023 οι παραλίες της Ελλάδας θα είναι πλήρως απαλλαγμένες και ασφαλείς. Παρόλο που το φαινόμενο είναι σε ύφεση μωβ μέδουσες καταγράφονται καθημερινά από λουόμενους οι οποίοι ενημερώνουν το JellyReport μέσω της πλατφόρμας του iNaturalist. Έτσι αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο μέρος των καταγραφών είναι στον Αργοσαρωνικό, με επέκταση σε Αργολικό και Κυκλάδες, στον Ευβοϊκό, στον Κρινθιακό, στον Παγασητικό, στο Ιόνιο και στο 1ο πόδι της Χαλκιδικής».