Εύβοια -Παναγιά Οξυλιθιώτισσα: Το μοναδικό εκκλησάκι στην Ελλάδα που είναι χτισμένο πάνω σε ηφαίστειο

Η «Παναγία Πετριώτισσα» ή «Παναγία Χατηριάνισσα» βρίσκεται στο χωριό Οξύλιθος της Εύβοιας, χτισμένη και αγιογραφημένη στα τέλη του 13ου αιώνα. Όπως και κάθε ναός αφιερωμένος στην Παναγία έχει την τιμητική του τον δεκαπενταύγουστο όπου ξεχωρίζει το έθιμο με τα καζάνια της Παναγίας και το παραδοσιακό στιφάδο.

Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα της Παναγίας βρισκόταν αρχικά στις Πετριές. Κάθε βράδυ όμως η εικόνα εξαφανιζόταν από το ναό και το πρωί βρισκόταν στα κλαδιά ενός δέντρου, στο χώρο που είναι κτισμένη σήμερα η εκκλησία

Το δέντρο από τότε παρόλο που έχει ξεραθεί, φυλάσσεται σαν ιερό κειμήλιο στη βόρεια πλευρά της εκκλησίας, ενώ υπάρχει και επιγραφή που εξηγεί πως χτίστηκε η εκκλησία.

Ιστορία του ναού

Σημείο με πολιτιστικό και ιστορικό ενδιαφέρον είναι ο ναός της «Κοίμησης της Θεοτόκου», χτισμένος και αγιογραφημένος στα τέλη του 13ου αιώνα. Ο ναός είναι σταυρεπίστεγος και ο νάρθηκας στεγάζεται με σταυροθόλιο με προεξέχουσες νευρώσεις.

Ο ναός αυτός αναφέρεται και ως «Παναγία Πετριώτισσα» από την εικόνα που βρέθηκε εκεί και προέρχεται από τις Πετριές (χωριό του Δήμου Δυστίων) ή «Παναγία Χατηριάνισσα» επειδή ο τόπος που χτίστηκε είναι ο συνοικισμός «Χατηριάνοι» του Οξυλίθου.

Από τον όλο εικονογραφικό διάκοσμο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει «Η μνηστεία της Θεοτόκου» δηλαδή ο αρραβώνας της Θεοτόκου με τον Ιωσήφ και σύμφωνα με την επιγραφή «Η Παρθένος διδόμενη στον Ιωσήφ». Σπουδαιότερη πάντως τοιχογραφία θεωρείται «Η προδοσία».

Το Πανηγύρι

Στο περιβάλλοντα χώρο του ναού οι κάτοικοι του χωριού έχουν τοποθετήσει τσιμεντένια τραπέζια στα οποία κάθεται η κάθε οικογένεια, αφού παραδοσιακά θεωρούν ότι κάθε οικογένεια έχει ένα συγκεκριμένο τραπέζι. Από τις προηγούμενες ημέρες οι Οξυλιθιώτες έχουν προσφέρει κρέατα, κρεμμύδια, ντομάτες, λάδι, κρασί, προκειμένου να τηρηθεί το έθιμο της παρασκευής του παραδοσιακού στιφάδου.

Την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου, νέοι και νέες του χωριού, μαζεύονται στον ειδικό χώρο, όπου έχουν στηθεί μεγάλα καζάνια και αρχίζουν την προετοιμασία του φαγητού. Όλο το βράδυ το φαγητό βράζει σε σιγανή φωτιά από ξύλα, ενώ οι πιο ηλικιωμένοι κάτοικοι δίνουν οδηγίες στους νεότερους. Ανήμερα της Παναγίας το φαγητό ευλογείται από τον Μητροπολίτη Κύμης μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας και μοιράζεται σε όλους τους προσκυνητές.

Αυτό το έθιμο δεν σταμάτησε ούτε τον καιρό της Γερμανικής κατοχής. Επειδή την περίοδο εκείνη ο κόσμος δεν είχε κρέας, το πανηγύρι γινόταν με λαχανικά της εποχής. Το βράδυ στην κεντρική πλατεία του χωριού στήνεται μεγάλο λαϊκό πανηγύρι, με τα καζάνια πολλές φορές να ξεπερνούν τα 170.

Το ίδιο παλαιό έθιμο τηρείται στους Καλημεριάνους και στην Ποταμία.