Η Εύβοια και η ιστορία της: Τι γνωρίζουμε για την αρχαία Ερέτρια

Η Εύβοια βρίσκεται στην κεντρική Ελλάδα και χωρίζεται από την υπόλοιπη χώρα από ένα στενό πορθμό, του οποίου το ελάχιστο πλάτος είναι 40 μέτρα. Εκατέρωθεν του πορθμού σχηματίζονται δύο κόλποι, γνωστοί ως ο Βόρειος και ο Νότιος Ευβοϊκός κόλπος, οι οποίοι καταλήγουν και οι δύο στο Αιγαίο Πέλαγος, το οποίο βρέχει τις ανατολικές ακτές του νησιού.

Στο βορρά χωρίζεται από τη Φθιώτιδα με τον πορθμό των Ωρεών.

Το όνομα της δίνεται ουσιαστικά από τον Όμηρο και φανερώνει το γόνιμο καλλιεργήσιμο έδαφος και την ανεπτυγμένη βοοτροφία για την οποία το νησί ήταν ονομαστή. «Εύ» και «βους» σημαίνει καλό βόδι.

Γνωστή σήμερα ως ένας ευχάριστος και κοντινός προορισμός για τους Αθηναίους,  κατά την αρχαιότητα αναπτύχθηκε ως μία από τις πιο σημαντικές θαλασσοκράτειρες δυνάμεις της Μεσογείου με σημαντικές πόλεις που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην έκβαση των ιστορικών γεγονότων, όπως τα γνωρίζουμε συνολικά στο σήμερα

Συνοψίζοντας ενδεικτικά για την Ερέτρια, η ιστορικός Εύη Ζαχαριά αναφέρει πως η ίδρυση της αρχαίας πόλης ανάγεται στα τέλη του 9^ου αιώνα π.Χ. και η πρώτη νύξη για αυτήν γίνεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα και μάλιστα αναφέρεται στον κατάλογο των πλοίων που πήραν μέρος στην Τρωική εκστρατεία (Τρωικός Πόλεμος). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι αποτελεί μυστήριο η ετυμολογία του ονόματος «Ερέτρια», κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα Ερέσσω (κωπηλατώ) και κάποιοι άλλοι από την λέξη Αρρότρια (άροτρο).

Κατά την εποχή της συγγραφής των Ομηρικών επών η Ερέτρια παρέχει πλούσια εμπορική δραστηριότητα στη Μεσόγειο και ίδρυση αποικιών. Υπάρχουν πληροφορίες ότι κατά την διάρκεια του δεύτερου αποικισμού, οι Ευβοείς  αποίκισαν  στην χερσόνησο της Σιθωνίας και της Κριμαίας.

Λόγω της οικονομικής ευμάρειας των εμπόρων, το δεύτερο μισό του 8ου αιώνα π.Χ. η Ερέτρια μετατρέπεται σε πόλη- κράτος, το γεγονός αυτό μαρτυρείται από την δημιουργία του εκατομπέδου ναού προς τιμήν του Δαφνηφόρου Απόλλωνα (1ος ναός), που έφεραν στο φως αρχαιολογικές ανασκαφές.

Η ραγδαία άνοδος της Ερέτριας διακόπτεται λόγω της σύγκρουσης της με την Χαλκίδα, γνωστό ως «Ληλάντιο πόλεμο». Το 550 π.Χ, ωστόσο χτίζονται τείχη μήκους 4,5 χιλιομέτρων. Μετέπειτα χτίζεται ξανά ο ναός του Δαφνηφόρου Απόλλωνα στην εμβληματική του μορφή όπου προέρχονται τα εναέτια γλυπτά, συγκεκριμένα το δυτικό αέτωμα παριστάνεται η Θεά Αθηνά και  ο Θησέας με την Αντιόπη.

Η εποχή της Θαλασσοκρατίας των Ερετριών θα σταματήσει το 490 π.Χ. κατά την περσική εισβολή η οποία έγινε ως αντίποινα για την βοήθεια που είχε προσφέρει η Ερέτρια στους Μιλήσιους κατά την Ιωνική επανάσταση.

Τον 5ο αιώνα π.Χ. η Ερέτρια αποτέλεσε μέλος της συμμαχίας της Δήλου από την οποία αποχώρησε το 411 π.Χ. και η Εύβοια επίσημα γίνεται ανεξάρτητη από την Αθήνα, πράγμα το οποίο έφερε περίοδούς ακμής στην Ερέτρια. Ωστόσο από τη ρωμαϊκή κατάκτηση και ύστερα( 187 π.Χ.) η πόλη περνά στην παρακμή της και τον 6ο  αιώνα μ.Χ. εγκαταλείπεται οριστικά μέχρι να ιδρυθεί ξανά. Στην Ερέτρια δεσπόζουν μνημεία από την ρωμαϊκή περίοδο όπως τα ερείπια ναού αφιερωμένο στον Ρωμαίο αυτοκράτορα και τα λουτρά  2ου – 3ου αιώνα μ.Χ..

Η σύγχρονη Ερέτρια ιδρύθηκε στα ερείπια της αρχαίας Πόλης. Η ίδρυση της Ερέτριας πραγματοποιήθηκε το 1834 με εντολή του Βασιλιά Όθωνα, ώστε να εγκατασταθούν οι πρόσφυγες των Ψαρών, λόγω της καταστροφής τους το 1822. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο η Ερέτρια αρχικά ονομάστηκε «Νέα Ψαρά».