Ο ρόλος της Κοινωνικής Οικονομίας στην οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση της Β. Εύβοιας

ΑΠΟΨΕΙΣ

Ο ρόλος της Κοινωνικής Οικονομίας στην οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση της Β. Εύβοιας

Γραπτές ο Γιάννης Θεοδώρου - Πρόεδρος Ένωσης Φορέων Κ.Αλ.Ο. Στερεάς Ελλάδας EVIMA TEAM 11.09.2021 | 12:45

του Γιάννη Β. Θεοδώρου

Πρόεδρος Ένωσης Φορέων Κ.Αλ.Ο. Στερεάς Ελλάδας

1. Ο ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ

Ο τρίτος τομέας (ή αλλιώς Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία) συγκροτείται από διάφορες μορφές συνεταιρισμών (Κοιν.Σ.Επ., κοινωνικοί, αστικοί, γεωργικοί, αγροτικοί, καταναλωτικοί, ενεργειακοί, δασικοί, γυναικείοι, κ.λ.π.), οργανισμών και οργανώσεων (αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρίες, σύλλογοι, ιδρύματα, Μ.Κ.Ο., ενώσεις πολιτών, εθελοντές, σωματεία, κ.α.) και καλύπτει συμπληρωματικά την «περιοχή» μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου (κρατικού) τομέα, με δραστηριότητες που προτάσσουν, κύρια, κοινωνικούς και όχι κερδοσκοπικούς σκοπούς.

Ως επιχειρηματικό μοντέλο, η κοινωνική επιχειρηματικότητα αποτελεί βιώσιμη ανθρωποκεντρική και ολιστική εναλλακτική σε κρίσεις, αφού προωθεί το συλλογικό και τοπικό όφελος και προτεραιότητα στις κοινωνικές (ανθρώπινες) ανάγκες, τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας και θετικού αντίκτυπου στις τοπικές κοινωνίες σε οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο, τη συλλογική διαχείριση και διαφύλαξη κοινών αγαθών, τη βιώσιμη, πράσινη και αειφόρο ανάπτυξη, τη ψηφιακή οικονομία, τις ενεργειακές κοινότητες, την αγρο-οικολογία, κ.α.

Εφαρμόζει ανθεκτικές χωρίς αποκλεισμούς πρακτικές, για να οργανωθούν ή και επανα-διοργανωθούν οικονομικές δραστηριότητες με βάση τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, σε συνεργασία και συνέργεια με φορείς της αυτοδιοίκησης, τοπικούς συλλόγους και ενώσεις, κοινωνικούς και οικονομικούς εταίρους και την εκ των ουκ άνευ συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, χωρίς αυτή να περιορίζεται μόνο σε συγκεκριμένη μορφή του τρίτου τομέα (π.χ. ΜΚΟ).

Η κοινωνική οικονομία έχει επίσημα αναγνωριστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ως ένα αποτελεσματικό και επιτυχημένο οικονομικό μοντέλο που έχει δημιουργήσει στην Ευρώπη 13,6 εκατ. θέσεις εργασίας και συμβάλλει– κατά μέσο όρο – στο 10% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Έχει καθοριστικό ρόλο στην εφαρμογή και τοπικοποίηση των στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) για το 2030, λόγω του κοινωνικού της χαρακτήρα και του «προνομίου» της να αναδεικνύει και κινητοποιεί με μετρήσιμο κοινωνικό αποτύπωμα πολλαπλούς τοπικούς πόρους.

Επιπρόσθετα, έχει θετικά αποτελέσματα: Στις δημόσιες δαπάνες (εξοικονόμηση κόστους), σε άτομα (ενδυνάμωση, ψυχολογική υποστήριξη, αποφυγή περιθωριοποίησης), σε «ειδικές» περιοχές (συνεργασία, χωρική ανάπτυξη, πολλαπλασιαστικότητα με τοπικά οικονομικά και επιχειρηματικά οικοσυστήματα) και στην κοινωνία (κοινωνική συνοχή, μείωση ανισοτήτων).

2. ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

Το γεωγραφικό, φυσικό, πολιτιστικό και πολιτισμικό ανάγλυφο της Περιφέρειας, αποτέλεσε και αποτελεί την ολιστική πρόταση και επιδίωξη της Ένωσης Φορέων Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας Στερεάς Ελλάδας, για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας και κοινωνικής επιχειρηματικότητας, που περιλαμβάνει πολιτικές στήριξης ευπαθών και ειδικών ομάδων, ένταξη βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων και προστασία του περιβάλλοντος.

Επιγραμματικά:

α) Την εναλλακτική ανάπτυξη τομέων της πρωτογενούς παραγωγής και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της αλυσίδας αξίας του αγροδιατροφικού τομέα,

β) Τη προώθηση και εξωστρέφεια των τοπικών προϊόντων με την απόκτηση/ κατοχύρωση ποιοτικών σημάτων προστασίαςκαι τη σύνδεσή τους με τους τομείς τουρισμού και εστίασης,

γ) Την ανάδειξη, αξιοποίηση και προώθηση του τοπικού υλικού και άυλου πολιτιστικού και φυσικού αποθέματος, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού (πολιτισμικού, θρησκευτικού, πεζοπορικού, αθλητικού, καταδυτικού, ορειβατικού, οινοτουρισμού, κ.α.),

δ) Τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και ποιότητας ζωής του πληθυσμού με υπηρεσίες υποστήριξης σε ευάλωτες και ειδικές ομάδες, μέσω Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης, στις οποίες, κατοχυρωμένη νομοθετικά συμμετοχή (ως μέλη) μπορούν να έχουν η Τοπική Αυτοδιοίκηση και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) που υπάγονται σε Ο.Τ.Α.

ε) Την άμβλυνση χωρικών και κοινωνικών ανισοτήτων με τη δημιουργία θέσεων εργασίας σε απομακρυσμένες περιοχές, ακριβώς επειδή η κοινωνική επιχειρηματικότητα δρα σε τοπικό επίπεδο και αξιοποιεί τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα. Ενδεικτικά αναφέρονται η δημιουργία μονοπατιών σε συνδυασμό με τη σύσταση «δασικών» Κοιν.Σ.Επ. Μια τέτοια πρωτοβουλία, σε συνεργασία με τοπικούς συλλόγους και εθελοντές, επιτυγχάνει πολλαπλούς και αλυσιδωτούς στόχους (περιβαλλοντική προστασία και προστασία δασών, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, επιμήκυνση τουριστικής περιόδου, ανάδειξη και προώθηση τοπικών προϊόντων και τοπικής γαστρονομίας, θετική επίδραση στη βιωσιμότητα επιχειρήσεων και της συμβατικής οικονομίας, όπως εστίασης, ξενώνων, κ.λ.π., κοινωνική συνοχή, άρση φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού, κ.α.).

Σε επίρρωση των παραπάνω και βάσει επίσημων στοιχείων (Υπουργείο Εργασίας), η κοινωνική επιχειρηματικότητα στη Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας βρίσκεται ήδη στην τρίτη θέση μεταξύ των όλων των Περιφερειών, με συνεισφορά (2017-2018) 2.250.430 € στην τοπική οικονομία. Εν μέσω πανδημίας (2019–2020), καταγράφεται αύξηση σύστασης Κοιν.Σ.Επ. κατά 364% (στοιχεία Μητρώου Υπουργείου Εργασίας), με συνεισφορά στο τοπικό ΑΕΠ 6.100.000 € περίπου (πρωτογενή στοιχεία), παρά το γεγονός ότι δεν έτυχαν καμιάς οικονομικής ενίσχυσης από προβλεπόμενους πόρους του ΠΕΠ ή από την Πολιτεία λόγω COVID-19.

3. Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΣΤΗ Β. ΕΥΒΟΙΑ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Η επόμενη μέρα των καταστροφικών πυρκαγιών στη Β. Εύβοια σε οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο, απαιτεί τη δημιουργία ενός νέου τοπικού βιώσιμου και ανθεκτικού οικοσυστήματος με την ενεργό συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και συγκεκριμένες στοχεύσεις, ώστε να αναδιοργανωθούν από και για τους κατοίκους της, οι τοπικές οικονομικές δραστηριότητες, γεγονός που αναδεικνύει την αναγκαιότητα εμπλοκής ΚΑΙ της Κοινωνικής Οικονομίας στο πρόγραμμα ανασυγκρότησής της.

Με πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναδιοργάνωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε να οικοδομήσει συνεργασίες Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα και Κοινωνικής Οικονομίας, με στόχο να προκύψουν βιώσιμες θέσεις εργασίας, ενίσχυση και πολλαπλαστικότητα οικονομικών δραστηριοτήτων, τοπική διάχυση του οικονομικού οφέλους, περιβαλλοντική ανάπτυξη και θετικό κοινωνικό αποτύπωμα.

Σε μια τέτοια προοπτική η σύσταση κοινωνικών συνεταιριστικών εγχειρημάτων από τη φύση τους ενεργοποιούν το κοινωνικό κεφάλαιο, δημιουργούν δίκτυα και συμπράξεις και προωθούν τη συμμετοχικότητα και τον συνεργατισμό της τοπικής κοινωνίας, η οποία έχει το δικαίωμα να αυτοοργανωθεί για την επόμενη ημέρα για τον τόπο της. Η συμμετοχική, συνεργατική και δημιουργική διάστασή τους, τα καθιστούν κατάλληλα για τη διαχείριση κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων, η αντιμετώπιση των οποίων απαιτεί πρωτίστως αξιοποίηση και εφαρμογή της τοπικής γνώσης για τα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες της περιοχής.

Σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο έχει αποδειχτεί άλλωστε, ότι οι κοινωνικές επιχειρήσεις και συνεταιρισμοί, είχαν θετική συνεισφορά στην κάλυψη υπαρκτών αναγκών της κοινωνίας, λόγω της ανθεκτικότητάς τους στις εκάστοτε οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις, όταν οι ανάγκες της κοινωνίας ως συνόλου αυξάνονται (βλ. πανδημίες, όπως COVID-19, οικονομικές κρίσεις, φυσικές καταστροφές, κ.α.), ακριβώς επειδή δεν επιδιώκουν μεγιστοποίηση οικονομικού οφέλους, αλλά προωθούν πρωτίστως το κοινωνικό και περιβαλλοντικό.

4. ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΑΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΒΙΩΣΙΜΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ Κ.Αλ.Ο. ΣΤΗ Β. ΕΥΒΟΙΑ

Η Ένωση Φορέων Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας Στερεάς Ελλάδας, ως μοναδικός περιφερειακός θεσμικός και συλλογικός πιστοποιημένος φορέας (ν.4430/2016), με τη συνεργασία της Πανελλήνιας Συνομοσπονδίας Ενώσεων Φορέων Κ.Αλ.Ο., του Social Economy Greece Network, Πανεπιστημιακών με ειδική εμπειρία και αξιοποιώντας καλές ευρωπαϊκές πρακτικές, προτείνει το παρακάτω εφαρμόσιμο πλαίσιο δράσεων:

1. Δημιουργία προϋποθέσεων (πληροφόρηση/ ενημέρωση), σύστασης εγχειρημάτων της κοινωνικής οικονομίας ωςεργαλείων κοινωνικής ένταξης και πρόσβασης στηναπασχόληση, σε συνεργασία με τους ήδη υπάρχοντες συνεταιρισμούς.

2. Υποστήριξη ίδρυσης κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων Ένταξης Ευάλωτων και Ειδικών Ομάδων σε κάθε περιοχή (κοινότητα) που επλήγη από την καταστροφική πυρκαγιά, με συμπερίληψη των πληγέντων στις ομάδες που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση ως προς την ομαλή ένταξή τους στην αγορά εργασίας και βρίσκονται ή κινδυνεύουν από κοινωνικό αποκλεισμό.

3. Δημιουργία «δασικών Κοιν.Σ.Επ.» σε κάθε γεωγραφική κοινότητα (κατά το πρότυπο του Aspromonte), υπό την εποπτεία των Δασαρχείων. Ο δασικός πλούτος, αποτελούσε, αποτελεί, αλλά και θα αποτελέσει και στο μέλλον το κυρίαρχο οικονομικό στοιχείο για τη περιοχή, που πρέπει να παραμένει και αναδιανέμεται σε αυτήν. Η εξειδικευμένη αυτή πρόταση στοχεύει στη σταδιακή δόμηση ενός αυτοσυντηρούμενου και παραγωγικού μοντέλου ικανού να παράξει με γεωμετρική πρόοδο νέες βιώσιμες θέσεις εργασίας, να δημιουργήσει συστήματα αντιπυρικών ζωνών, να προβεί στη προμήθεια συστημάτων αυτόματης ανίχνευσης πυρκαγιών, να οργανώνει ομάδες άμεσης επέμβασης, να συγκροτεί και εκπαιδεύει ομάδες εθελοντών και να υλοποιεί κοινωνικές δράσεις για την τοπική κοινωνία. Το γεγονός ότι οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις νομοθετικά δεν διανέμουν το μεγαλύτερο μέρος των πλεονασμάτων (κερδών), μπορούν με τη διάθεσή τους, να αυτοσυντηρούσουν το προτεινόμενο μοντέλο και να αναπτύξουν και επιτύχουν τους στόχους του.

4. Διευκόλυνση πρόσβασης ανέργων σε δράσεις κοινωνικής επιχειρηματικότητας, με τη μεταφορά τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών από την Ελλάδα και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, γεγονός που θα επηρεάσει θετικά και άλλα πεδία της κυκλικής και δημιουργικής οικονομίας και έξυπνης εξειδίκευσης (αγροδιατροφική αλυσίδα, πολιτισμό, εναλλακτικό τουρισμό, κ.α.) και την εισαγωγή νέων προτύπων αγροτικής συνεταιριστικής επιχειρηματικότητας, με έμφαση στην υποστήριξη νέων αγροτών.

5. Πληροφόρηση, βοήθεια, εκπαίδευση/ κατάρτιση, συμβουλευτικές υπηρεσίες, νομική και τεχνική βοήθεια και υποστήριξη για τη σύσταση νέων Φορέων Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας.

6. Υποστήριξη δημιουργίας συμπράξεων μεταξύ όλων των φορέων (πρωτογενούς παραγωγής, μεταποίησης, υπηρεσιών) του τρίτου τομέα, για την επίτευξη οικονομιών κλίμακας και τη συνακόλουθη εξασφάλιση ανθεκτικότητας και βιωσιμότητάς τους.

7. Χρηματοδότηση με κεφάλαια «σποράς» για την εκκίνηση κοινωνικής επιχειρηματικότητας από πόρους του ΠΕΠ Στερεάς Ελλάδας (Επενδυτική Προτεραιότητα 9v), ή μέσω ειδικού χρηματοδοτικού σχεδίου της Περιφέρειας, ειδικά για τη Β. Εύβοια, με παράλληλη πρόβλεψη ευνοϊκού φορολογικού περιβάλλοντος.

8. Σύναψη Δημόσιων Συμβάσεων Κοινωνικής Αναφοράς από τους ΟΤΑ, κατ’ αποκλειστικότητα με Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης για τη παροχή κοινωνικών, υγειονομικών και άλλων υπηρεσιών (ν.4412/16, άρθρα 20 και 107-110 και της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)και προγραμματικών συμβάσεων Ο.Τ.Α. και Φορέων Κ.Αλ.Ο., για τη μελέτη και εκτέλεση έργων και προγραμμάτων κοινωνικής ωφέλειας (ν.4430/2016, άρθρο 6).

9. Δημιουργία θερμοκοιτίδων κοινωνικής επιχειρηματικότητας, με παραχώρηση δημοτικών ακινήτων, κατ’ εφαρμογή του ν.4555/2018 (άρθρο 196), ώστε να χρησιμοποιηθούν ως κατ’ αρχήν κοινές έδρες κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων, επιτυγχάνοντας έτσι οικονομίες κλίμακας με μείωση κόστους λειτουργίας τους και παροχή κάθε μορφής υποστήριξης.

10. Ένταξη της περιοχής στο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Οικονομία, με στόχο να αποτελέσει πρότυπο μοντέλο δημιουργίας περισσότερων πληθυντικών οικονομιών για βιώσιμες, ισότιμες και δίκαιες κοινωνίες.

Συμπερασματικά, για την Κοινωνική Οικονομία το ζητούμενο και το επιδιωκόμενο για τη Β. Εύβοια και τους κατοίκους της είναι ΤΟ ΜΕΤΑ, όταν οι οικονομικές συνέπειες θα γίνονται ολοένα πιο ορατές και οι κοινωνικές ανισότητες, η φυγή των νέων και του ενεργού εργατικού δυναμικού και η περιθωριοποίηση θα διευρύνονται.

Οι προτάσεις της Ένωσής μας αποσκοπούν, με εθελοντική και αλληλέγγυα προσφορά, στην ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών και στην τεχνική βοήθεια και υποστήριξη δημιουργίας συνεταιριστικών επιχειρήσεων από και για τους πολίτες της περιοχής.