Η χρήση της ενέργειας στις μέρες μας περιλαμβάνει την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, για την ικανοποίηση οικιακών και παραγωγικών αναγκών, καθώς και την άμεση κατανάλωση υγρών καυσίμων ή φυσικών αερίων για ανάγκες μεταφοράς και θέρμανσης.
Η ενέργεια στη σύγχρονη κοινωνία είναι ένα αγαθό μεγάλης πολιτικής σημασίας. Αναγνωρίζεται ως σημαντικός παράγοντας ικανός να καθορίσει τις εξωτερικές σχέσεις των κρατών διεθνώς, καθώς και ως παράγοντας καθοριστικής σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία ενός έθνους.
Η παραγωγή, η μεταφορά, η διανομή και η πώληση της ενέργειας λόγω της ιδιαίτερης σημασίας της τόσο σε κρατικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, ήταν υπό την κρατική ευθύνη μέχρι πρόσφατα. Σταδιακά η αγορά της ενέργειας απελευθερώθηκε, με τα κράτη να αναλαμβάνουν ρυθμιστικό ρόλο στη διαδικασία παραγωγής και διάθεσης της ενέργειας.
Στην εξέλιξη αυτής της διαδικασίας, αναδεικνύεται η σημασία της νέας έννοιας του «ενεργού πελάτη», που αποδίδεται στην ιδιότητα του ενεργειακού καταναλωτή και περιγράφει τη δυνατότητα συμμετοχής του καταναλωτή στις αγορές με δυναμικό τρόπο, ώστε να μπορεί πλέον να εμπορεύεται την ηλεκτρική ενέργεια που παράγει ή να παρέχει υπηρεσίες αποθήκευσης.
Η συμμετοχή των καταναλωτών, ως ενεργοί πελάτες, στην αγορά ενέργειας εγείρει βασικά ζητήματα δικαιοσύνης και δημοκρατίας στον τομέα της ενέργειας που αφορούν τόσο τις ίσες ευκαιρίες που δημιουργούνται για τη συμμετοχή των καταναλωτών όσο και την ενίσχυση της δυνατότητας των καταναλωτών να συμμετέχουν στην αγορά ενέργειας.
Ζητήματα όπως η πρόσβαση των καταναλωτών στις απαραίτητες γνώσεις για την κατανόηση του τομέα της ενέργειας, η διαμόρφωση ρυθμιστικού πλαισίου ώστε να διευκολύνεται η συμμετοχή των καταναλωτών χωρίς αποκλεισμούς, η πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία για να γίνεται εφικτή η συμμετοχή των καταναλωτών και η καλλιέργεια ενός πλαισίου συνεργειών ώστε να πραγματοποιείται επιτυχώς η συμμετοχή των πολιτών στον τομέα της ενέργειας, αποτελούν βασικές προκλήσεις στη σύγχρονη ενεργειακή μετάβαση.
Επειδή η σύγχρονη ενεργειακή μετάβαση αφορά τη διαχείριση του συνολικού πλέγματος της ενέργειας, αναπτύσσονται ανάμεσα στους συμμετέχοντες ισχυρές δυναμικές. Αυτό έχει ως αντίκτυπο τα αποτελέσματα των αποφάσεων που λαμβάνονται, στην πορεία της μετάβασης, να προκαλούν συνέπειες στο σύνολο της κοινωνίας, που προσομοιάζουν της κίνησης του εκκρεμούς.
Πιο αναλυτικά, οι πολιτικές αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση της ενεργειακής μετάβασης έχουν οδηγήσει σε υιοθέτηση λύσεων που τα αποτελέσματά τους (περιβαλλοντικές επιπτώσεις, επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και στο επίπεδο ευημερίας των πολιτών) δεν περιέχουν στοιχεία ισορροπίας.
Από την περίοδο της υιοθέτησης των ορυκτών καυσίμων στον ενεργειακό τομέα και μόλις έγιναν αντιληπτές οι αρνητικές επιπτώσεις τους, ο σχεδιασμός του ενεργειακού τομέα οδηγήθηκε στην υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και με ασύντακτο και βιαστικό τρόπο στην κατάργηση των ορυκτών καυσίμων.
Αυτή η επιλογή οδήγησε σε ορισμένες αρνητικές συνέπειες (δημιουργία «βιομηχανικών» έργων ΑΠΕ, δυσκολίες διαχείρισης της στοχαστικότητας των ΑΠΕ, αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας) και, ακολούθως, με βιαστικό τρόπο αποφασίστηκε η υιοθέτηση του ορυκτού φυσικού αερίου για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν.
Οι αρνητικές συνέπειες της τελευταίας επιλογής του πολιτικού συστήματος αναδείχθηκαν γρήγορα με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η αύξηση των τιμών της ενέργειας τόσο για τους καταναλωτές όσο και για το χρηματιστήριο της ενέργειας στις τιμές χονδρικής είναι οι πρώτες αρνητικές επιπτώσεις που έγιναν αντιληπτές σε αυτή την περίπτωση.
Αυτή ακριβώς η βιαστική αντιμετώπιση και η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ΑΠΕ και επιστροφή στα ορυκτά καύσιμα είναι που προσομοιάζει με την κίνηση του εκκρεμούς.
Όμως, από αυτή τη διαδικασία και τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις, μπορούν να εξαχθούν πολύτιμα συμπεράσματα και να αξιοποιηθεί αυτή η εμπειρία. Για παράδειγμα, μετά από την εξέταση συνάφειας των πολιτικών με τα αρνητικά αποτελέσματα, η πολιτική ηγεσία θα μπορούσε να οδηγηθεί σε χρήσιμα συμπεράσματα για τον σχεδιασμό νέων πολιτικών και την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων τους.
Είναι δε γενικώς αποδεκτό ότι για την επιτυχή έκβαση της σύγχρονης ενεργειακής μετάβασης μια γενική αντιμετώπιση του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις περιοχές. Η ενεργός συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας μπορεί να επιφέρει την απαραίτητη ισορροπία στη σύγχρονη ενεργειακή μετάβαση.
Για να αποφύγουμε, λοιπόν, τις ταλαντώσεις των αποτελεσμάτων εφαρμογής πιλοτικών ενεργειακών πολιτικών και να επιτευχθεί η επιθυμητή ισορροπία, θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στην ενεργό συμμετοχή όλων των φορέων της ενεργειακής μετάβασης, καθώςκαι πρόσβαση στα δεδομένα και στην απαραίτητη γνώση σε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς.
Η τοπική αυτοδιοίκηση και οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην πορεία της δίκαιης ενεργειακής μετάβασης. Τοπικά παραδείγματα, όπως αυτό της Ευβοίας, αποτελούν παρακαταθήκη δεδομένων και τροφοδότη σημαντικής εμπειρίας για την εύρεση του σημείου ισορροπίας μιας πραγματικά δίκαιης πράσινης μετάβασης.
Απαντήσεις στις παραπάνω προκλήσεις επιχειρεί να δώσει το έργο JustReDI, το οποίο λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU και υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας.
Το έργο JustReDI υλοποιείται με τη σύμπραξη έξι φορέων και ιδρυμάτων: του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), του Ερευνητικού Κέντρου ΑΘΗΝΑ, του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), καθώς και του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) και του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ).
Το JustReDI περιλαμβάνει ένα συνεκτικό σύνολο δράσεων που θα συμβάλλουν στην υλοποίηση των ευρωπαϊκών και εθνικών στρατηγικών για την αναπτυξιακή πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, μεγιστοποιώντας τον θετικό αντίκτυπο για την τοπική κοινωνία, ελαχιστοποιώντας τις κοινωνικές επιπτώσεις της διττής μετάβασης, ιδίως για τις ευάλωτες ομάδες και περιφέρειες, και ενισχύοντας την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα υπό το πρίσμα της δίκαιης ανάπτυξης και της συμπερίληψης.
Ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν τις αντιλήψεις που σχηματίζουν οι Έλληνες για τα θέματα αυτά είναι και η έγκυρη δημόσια πληροφόρηση. Έτσι, το έργο περιλαμβάνει μια δράση για την αποτίμηση της αξιοπιστίας των ειδήσεων γύρω από την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση (Check4Facts).
Περισσότεροι πολίτες συμμετέχοντες στη διαδικασία, περισσότερες ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη.
Δράση ενίσχυσης επενδύσεων «Εμβληματικές δράσεις σε διαθεματικές επιστημονικές περιοχές με ειδικό ενδιαφέρον για την σύνδεση με τον παραγωγικό ιστό» / Ανθεκτικότητα, Συμπερίληψη και Ανάπτυξη: Προς μια Δίκαιη Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση των Ελληνικών Περιφερειών – TAEDR-0537352.
Η δράση υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.
Εικόνες από FREEP!K
Διαβάστε όλες τις ειδήσεις για την Εύβοια
Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις για την Ελλάδα και τον Κόσμο στο evima.gr