Σκύρος: Η μαγική ομορφιά του νησιού που σε κάνει να το ερωτευτείς… με την πρώτη ματιά

Οδοιπορικό στη Σκύρο, ένα στολίδι στη μέση του Αιγαίου

Το νησί που, σύμφωνα με τον μεταομηρικό μύθο, επέλεξε η Θέτιδα να κρύψει τον γιο της Αχιλλέα, να τον ντύσει γυναικεία και να τον «εξαφανίσει» ανάμεσα στις κόρες του βασιλιά Λυκομήδη για να αποτρέψει το – πεπρωμένο, όπως αποδείχτηκε στην συνέχεια – ταξίδι του στην Τροία βρίσκεται στην καρδιά του Αιγαίου.

Ισως γι′ αυτό επιλέχτηκε από την Νηρηΐδα της ελληνικής μυθολογίας στην προσπάθεια να κάνει άφαντο τον αγαπημένο της γιο: Αν στρέψεις το μάτι στην ανοιχτή θάλασσα, δεν θα δεις εύκολα στεριά. Και κάπως έτσι νιώθει κανείς σαν να βρίσκεται σε ένα καράβι που αρμενίζει στην μέση του Αιγαίου.

Για αρχή λίγη γεωγραφία

Και παρ′ ότι ανήκει στις Βόρειες Σποράδες (ως το νοτιότερο και μεγαλύτερο σε έκταση 210 τετρ. χλμ. νησί τους), η Σκύρος, λόγω της γειτνίασής της και με τις Κυκλάδες μπορεί να πει κανείς ότι δανείζεται στοιχεία κι από τους δυο νομούς (σ.σ. ανήκει γεωγραφικά, δε, στο νομό Ευβοίας από την οποία απέχει γύρω στα 35 χλμ.).

Το νησί των αντιθέσεων

Το νησί χαρακτηρίζεται από έντονες αντιθέσεις. Διαθέτει λόφους με πεύκα, βραχώδη ορεινά τοπία, ειδυλλιακές απόμερες ακρογιαλιές, πανέμορφους ορμίσκους, εκτεταμένες παραλίες, θαλάσσιες σπηλιές την περιοχή Natura στο νότιο τμήμα συνθέτοντας ένα φυσικό και γεμάτο παραλλαγές ανάγλυφο… Παραλίες όπως εκείνη του Πεύκου με τα (ομώνυμα) δέντρα να βουτούν στην θάλασσα σε κάνουν να νιώθεις ότι βρίσκεσαι στις Σποράδες.

Πάλλευκες στο φως του ήλιου εκκλησίες αλλά και σπίτια σκαρφαλωμένα στον ορεινό όγκο του οικισμού της Χώρας – ορατός από πάρα πολλά σημεία του νησιού – φέρνουν, από την άλλη, στο νου Κυκλαδίτικο χρώμα.

Η οικιστική εξέλιξη της Χώρας

Η Χώρα βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά του νησιού και υπήρξε από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το αστικό κέντρο της Σκύρου. Η συνεχής κατοίκησή της μέχρι σήμερα και η έλλειψη σωστικών ανασκαφών δεν μας δίνουν πολλές πληροφορίες για τα στάδια της εξέλιξης του οικισμού. Παρ′ όλα αυτά, από τα μέχρι τώρα στοιχεία αποδεικνύεται ότι η θέση ήταν ήδη ενεργή από την μυκηναΐκή εποχή. Πιθανώς από την αρχαϊκή περίοδο – σίγουρα όμως κατά την κλασσική – ο οικισμός αναπτύχθηκε πέρα του βράχου προς τα βόρεια. Τον 5ο αιώνα θα οχυρωθεί με τείχος που κατασκευάστηκε από τους Αθηναίους μετά την κατάκτηση του νησιού από αυτούς. Κατά την ρωμαΐκή περίοδο θεωρείται ότι ο οικισμός συνεχίζει να είναι το αστικό κέντρο της Σκύρου, ενώ από τον μεσαίωνα και μετά τα στοιχεία είναι περισσότερα. Η αρχαία ακρόπολη, το κάστρο πλέον της Σκύρου, το οποίο θα τειχιστεί αλλεπάλληλες φορές αυτή την περίοδο, αποτελεί το πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο του νησιού. Κατά την Τουρκοκρατία /Φραγκοκρατία ίσως αναπτύσσεται ένας νέος οικιστικός πυρήνας στην θέση Κοχύλια γύρω από την σημερινή εκκλησία του Αγίου Ιωάννη. Την Οθωμανική περίοδο, η Σκύρος παρουσιάζει άνθηση και δημογραφική ανάπτυξη. Το κάστρο χρησιμοποιείται περιστασιακά, μόνο στην περίπτωση κινδύνου. Η απελευθέρωση κι η δημιουργία Ελληνικού κράτους συνεπάγεται για την Χώρα της Σκύρου ριζικές πολεοδομικές αλλαγές. Βασικό χαρακτηριστικό τους, η ολοκλήρωση της διαδικασίας για εξάπλωση του οικισμού προς τα νοτιοδυτικά. Το κάστρο εγκαταλείπεται σχεδόν οριστικά και η έδρα της πολιτικής εξουσίας, η νέα μητρόπολη, η νέα εμπορική ζώνη αλλά και σημαντικό τμήμα του οικισμού μεταφέρονται νοτιοδυτικά. Η μετατόπιση αυτή οδηγεί στην μεταφορά του νεκροταφείου της πόλης σε ανάλογη θέση (νότια του κάστρου).

Επίσκεψη στο Κάστρο

Η, επί χιλιετίες, καρδιά του νησιού με συνεχή κατοίκηση από τους μυκηναϊκούς χρόνους μέχρι τον 19ο αιώνα φέρει την σημερινή μορφή του ως αποτέλεσμα της μεσαιωνικής και οθωμανικής φάσης του. Καλύπτει έκταση περίπου δέκα στρεμμάτων και αποτελείται από δυο επίπεδα: το πρώτο και χαμηλότερο είναι βορειοδυτικά, στην ρίζα του βράχου (το οποίο είναι κι η οχυρή είσοδός του Κάστρου) και το δεύτερο και, μεγαλύτερο σε έκταση, επίπεδο στην κορυφή του βράχου (κυρίως Κάστρο).

Περνώντας στο εσωτερικό της οχυρής εισόδου, το πρώτο επίπεδο του Κάστρου καλύπτεται σήμερα από το συγκρότημα της μονής του Αγίου Γεωργίου, πολιούχου του νησιού. (Σ.σ. όποιος επιθυμεί να την επισκεφθεί καλό είναι να μην προσέλθει με ένδυμα παραλίας αν και προσφέρονται καλύμματα από τον αυστηρό αλλά ευγενικό Ηγούμενο). Η παλαιότερη, ασφαλώς τεκμηριωμένη, αναφορά για την ύπαρξη του μοναστηριού είναι του έτους 1289. Τότε ο Αγιος Γεώργιος μετατράπηκε σε μετόχι της Αγίας Λαύρας του Αγίου Ορους, καθεστώς υπό το οποίο τελεί μέχρι σήμερα. Η αναζωογόνηση που δέχτηκε το μοναστήρι μετά την μετατροπή του σε μετόχι της Αγίας Λαύρας οδήγησε στην σταδιακή εξάπλωση της Μονής σε όλο σχεδόν το πρώτο επίπεδο. Το σημερινό καθολικό της Μονής είναι ένας σύνθετος τετρακόνιος σταυροειδής εγγεγραμένος ναός που χρονολογείται στα τέλη του 16ου – αρχές 17ου αιώνα.

Πρόσφατες εργασίες αποκατάστασης, ωστόσο, αποκάλυψαν τμήμα του παλαιότερου καθολικού που χρονολογείται στα τέλη του 13ου αιώνα. Δεσπόζει η, εξαιρετικά σπάνια εικόνα του Αγίου Γεωργίου πεζοπόρου. Η παράδοση λέει, όπως εξηγεί ζωηρά ο ξεναγός μας στην Μονή, ότι ανήκε στον Βυζαντινό αυτοκράτορα, Νικηφόρο Φωκά, ο οποίος μετά από τάμα για νικηφόρα εκστρατεία, την δώρισε στον κτήτορα του Μοναστηριού, Αγιο Αθανάσιο κι ως εκ τούτου έγινε ο Πολιούχος του νησιού. Αδεια για φωτογράφηση στο καθολικό της Μονής δεν δίνεται – εν μέσω εργασιών ψηφιοποίησης θησαυρών – αλλά ίσως έτσι να είναι καλύτερα. Κάποιες εικόνες αυλακώνονται πιο βαθιά στην μνήμη χωρίς τον βοηθητικό μηχανισμό της φωτογραφίας.

Το δεύτερο επίπεδο του Κάστρου

Ακολουθώντας το διαβατικό που περνά μέσα από το συγκρότημα του Αγίου Γεωργίου φτάνουμε στο δεύτερο επίπεδο του Κάστρου, ενώ το πρώτο μνημείο που συναντάμε είναι ο ναός της Επισκοπής που βάσει της επιγραφής που σώζεται χρονολογείται από το 895 π.Χ. και αποτελεί το σημαντικότερο μεσαιωνικό μνημείο του νησιού. Στο κυρίως βήμα σώζονται μεταβυζαντινές τοιχογραφίες, ενώ στην Πρόθεση τοιχογραφίες που μπορούν να χρονολογηθούν τον 11ο – 12ο αιώνα. Συνεχίζοντας την ανοδική πορεία στο εσωτερικό της Καστροπολιτείας συναντά κανείς λείψανα οικιών, τους λεγόμενους Προβακάδες, ναΐδρια μεταβυζαντινών χρόνων και δεξαμενές. Προς την κορυφή του Κάστρου φτάνουμε στην μεσαιωνική δεξαμενή γνωστή τοπικά ως «σκοτεινή φυλακή». Βυζαντινή επιγραφή που συλλέχθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα κι αναφέρεται στον πύργο βυζαντινού αξιωματούχου δεν αποκλείει το ενδεχόμενο ενός βυζαντινού, παλαιότερου της Φραγκοκρατίας / Ενετοκρατίας κτίσματος που επισκευάστηκε κι επαναχρησιμοποιήθηκε μεταγενέστερα.

Η πανέμορφη Χώρα

Η μεγαλύτερες πιθανότητες να συναντήσει κανείς κόσμο στην Σκύρο – ένα νησί που, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, δεν έχει πληγεί έντονα από τον μαζικό τουρισμό – είναι στα σοκάκια της Χώρας. Γραφικές ταβέρνες, μπαράκια, καταστήματα κεραμικών ειδών, καφέ, μαγαζιά με καφτάνια και ψάθινα καπέλα βρίσκονται στην καρδιά της εμπορικής κίνησης. Από τις πιο ευχάριστες εκπλήξεις αυτού του νησιού, οι ιδιαίτερα λογικές τιμές όλων των ειδών που πωλούνται.

Από τις λίγες ουρές που μπορεί να δει κανείς να σημειώνονται είναι στο παραδοσιακό φούρνο «Μήτσος» με τις σφολιάτες ντόπιας παραγωγής να γίνονται ανάρπαστες.

Ενθουσιάζουν καταστήματα πώλησης ρούχων κι αξεσουάρ όπως το «Κορρές» στην Χώρα της Σκούρου με το αυτοσχέδιο δοκιμαστήριο ρούχων πίσω από το καραβόπανο που δεσπόζει στο μπαλκόνι με την ανεμπόδιστη θέα. Πώς να μην εμπνευστείς να ψωνίσεις (χώρια τις καλές τιμές που προαναφέραμε…);

Η πλατεία Αιώνιας Ποιήσεως

Προσεγγίζοντας κανείς τον οικισμό της Χώρας με αυτοκίνητο από την ανατολική πλευρά μπορεί να ακολουθήσει τον ασφαλτόδρομο προς την πλατεία Αιώνιας Ποιήσεως (μνημείο Μπρουκ).

Η πλατεία κατασκευάστηκε το 1931 για να φιλοξενήσει μνημείο αφιερωμένο στην αιώνια ποίηση προς τιμή του Αγγλου ποιητή Ρούπερτ Μπρουκ, ο οποίος πέθανε στο νησί το 1915. Το μνημείο αυτό είναι έργο του γλύπτη Μιχαήλ Τόμπρου και στα αποκαλυπτήριά του παρέστησαν μεταξύ άλλων ο Ελευθέριος Βενιζέλος κι ο Αγγελος Σικελιανός.

Λαογραφικό Μουσείο Φαλτάιτς

Για εμάς τους δημοσιογράφους, το Λαογραφικό Μουσείο Φαλτάιτς της Σκύρου έχει ίσως ιδιαίτερη σημασία γιατί ιδρύθηκε, μεταξύ άλλων, από τον Μάνο Φαλτάιτς για να διασώσει τη μνήμη και τα αρχεία του πατέρα του, Κωνσταντίνου Φαλτάιτς, που υπήρξε κορυφαίος δημοσιογράφος, λογοτέχνης και πρωτοπόρος ερευνητής της περιόδου του μεσοπολέμου. Ήταν από τα πρώτα μέλη της Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών, ενώ παρακολούθησε ως πολεμικός ανταποκριτής τους Βαλκανικούς Πολέμους και την Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή. Θεωρείται πρωτοπόρος ερευνητής του ρεμπέτικου τραγουδιού, αλλά και των Ρομά. Παράλληλα, συνέβαλε στην διάσωση του έργου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη -χειρόγραφα του οποίου εκτίθενται στο Μουσείο Φαλτάϊτς.

Στεγασμένο στο παλιό αρχοντικό των «Φάλνταη», που οι ρίζες τους χάνονται στο Βυζάντιο, δεσπόζει στο ΒΑ άκρου της πόλης, χτισμένο πάνω στον μεγαλύτερο πύργο των πανάρχαιων Πελασγικών τειχών της Σκύρου.

«Aυτό που με ένοιαζε ήταν να δημιουργήσω ”Μουσείο”, ναό δηλαδή των Μουσών και όχι απλά μια έκθεση συλλογών», έγραφε ο Μάνος Φαλτάϊτς. «Όραμά μου ήταν να κάνω τη Σκύρο, μέσα από το Μουσείο, μια πρότυπη, ιδανική κοινότητα, όχι μόνο παράδειγμα για μίμηση στην Ελλάδα αλλά σ′ ολόκληρο τον κόσμο. Θα μπορούσε, έτσι, να εκπληρώσει το μεγάλο προορισμό του ως κύτταρο αναγέννησης των Ελληνικών κοινοτήτων. Ως πρότυπο θα άνοιγε το δρόμο για τη δημιουργία άλλων τοπικών ιστορικο-λαογραφικών μουσείων σ′ ολόκληρη την Ελλάδα, που όφειλαν να γίνουν κέντρα της πολιτιστικής ζωής του τόπου που βρίσκονταν».

Mεσα στους επιφανείς προγόνους του Μάνου Φαλτάιτς ήταν κι οι αδερφοί Τζάνη, μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Γιαυτό και το Μουσείο φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, την προκήρυξη της Επανάστασης, χειρόγραφα Φιλικών, όπως του Νεόφυτου Βάμβα, γράμμα του Γεώργιου Βαρβάκη, ανιψιό του Ιωάννη προς μέλος της οικογένειας Τζάνη, χειρόγραφα του Ιωάννη Καποδίστρια και την, μοναδική σωζόμενη μέχρι σήμερα, αποκήρυξη της Επανάστασης από τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄ υπό αφόρητη τουρκική πίεση που είχε εκδοθεί σε έντυπη μορφή κι είχε μοιραστεί σε όλες τις Δημογεροντίες της χώρας – μεταξύ αυτών και της Σκύρου. Ο λόγος του Πατριάρχη (που ως γνωστόν απαγχονίστηκε από τους Τούρκους αργότερα) είναι πολύ σκληρός. Στην βαριά σκιά του στέκεται απέναντι εμψυχωτική η προκήρυξη της Επανάστασης. Την αφίσα του αφορισμού μπορεί να βρει κανείς στο πωλητήριο του Μουσείου.

«Aπό την ίδρυση του Μουσείου μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει καμία επιχορήγηση από το κράτος», λέει στην HuffPost η Αναστασία Φαλτάιτς που συνεχίζει το έργο του συζύγου της, Μάνου. «Τώρα περνάμε σε μια νέα φάση – έχει γίνει μια προσπάθεια και έχει εγκριθεί ένα πρόγραμμα ψηφιοποίησης το οποίο θα κατοχυρώσει με κάποιο τρόπο τα αντικείμενα που υπάρχουν και ίσως βοηθήσει στο να ανοιχτεί ένας καλύτερος ”δρόμος” για το Μουσείο. Ακόμα τίποτα δεν έχει ξεκινήσει, ωστόσο, και δεν ξέρουμε πώς θα υλοποιήσουμε το νέο σχέδιο κι αν θα μπορέσουμε – κι όλα αυτά έχουν πάρα πολλές δυσκολίες. Οι πόροι δεν προέρχονται από το κράτος αλλά από τη Ευρωπαϊκή Επιτροπή κι υπάρχουν ζητήματα γραφειοκρατικές κι οικονομικής φύσης.

Πράγματι, θα ήταν κρίμα να μην μπει σε εφαρμογή αυτό το πρόγραμμα για ένα Μουσείο με 20.000 τόμους βιβλίων που ξεκινούν από τον 15ο αιώνα.

Κι ήρθε η ώρα της παραλίας…

Σ′ ένα νησί παρθένο σε αρκετά μεγάλο βαθμό είναι εύκολο να συναντήσει κανείς πανέμορφα νερά για να κάνει μπάνιο. Το μυστικό στην περίπτωση της Σκύρου είναι να ξέρει κανείς τις διαθέσεις του ανέμου και του καιρού κι αναλόγως να διαλέξει ποια παραλία θα επισκεφθεί.

Γαστρονομικές υποθέσεις

Παρέα με το μπάνιο πάει και η γαστρονομική πρόταση. Στο Πεύκο αξίζει να επισκεφθεί κανείς την «Σταματία» (αρκεί να έχει λίγη υπομονή αν παραγγείλει, ας πούμε κεφτεδάκια αντί θαλασσινά – η ποιότητα, όμως, θα τον αποζημιώσει) και στα «Μαζαγιά» τον «Στέφανο» – για όλα τα γούστα. Αν βρεθεί κανείς στους Ασπούς να μην ξεχάσει να επισκεφθεί τον «Ασημένιο», ενώ ένα από τα μεγαλύτερα ατού του «Αντώνη» στην Ατσίτσα είναι το μοναδικό ηλιοβασίλεμα «στο πιάτο».

Μια συνταρακτική εμπειρία λίγο πριν πούμε αντίο…

Καλό είναι να μην αναχωρήσουμε τρέχοντας να προλάβουμε το πλοίο της επιστροφής – η αλήθεια είναι ότι το επόμενο δεν έρχεται στο κατόπι… – και να διαθέσουμε λίγο χρόνο να πούμε αντίο στο νησί πίνοντας το ποτό, ή το ρόφημα της αρεσκείας μας στον «Κάβο» στο λιμάνι. Θα αποζημιωθούμε παίρνοντας μέρος σε ένα μοναδικό χάπενινγκ καθώς μπαίνει το πλοίο στο λιμάνι και το καλωσορίζουν δυνατές μουσικές από τα deck του «Κάβου» που μαζί με την υπέροχη θέα από ψηλά καθιστούν την εμπειρία ανεπανάληπτη.

Πρόσβαση στην Σκύρο

Ομολογουμένως η πρόσβαση στο νησί δεν είναι εύκολη καθ′ ότι ούτε η ακτοπλοϊκή, ούτε η αεροπορική επικοινωνία είναι πάρα πολύ συχνή, αλλά αυτός ίσως είναι ένας λόγος που έχει συμβάλλει στο να είναι το νησί εν πολλοίς ανέγγιχτο από τον μαζικό τουρισμό.

Πώς φτάνει κανείς στην Σκύρο:

• Αεροπορικώς από Αθήνα με την Aegean Airlines, 3 φορές την εβδομάδα με πολύ οικονομικά εισιτήρια www.aegeanair.com
• Aπό τη Θεσσαλονίκη με την εταιρεία SkyExpress. Τηλέφωνα για κρατήσεις αεροπορικών 2810 223500 www.skyexpress.gr
• Με φέρρυ από Κύμη (από Αθήνα μέσω Χαλκίδας 178 χλμ.) και μέσω Ωρωπού-Ερέτριας με πλοίο.
• Αεροπορικώς από Αθήνα με την Aegean Airlines, 3 φορές την εβδομάδα με πολύ οικονομικά εισιτήρια www.aegeanair.com
• Aπό τη Θεσσαλονίκη με την εταιρεία SkyExpress. Τηλέφωνα για κρατήσεις αεροπορικών 2810 223500 www.skyexpress.gr
• Με φέρρυ από Κύμη (από Αθήνα μέσω Χαλκίδας 178 χλμ.) και μέσω Ωρωπού-Ερέτριας με πλοίο