Εκλογές 2023: Τα 5+2 σενάρια για την επόμενη μέρα

Το πρωί της 22ας Μαΐου, μια μέρα μετά τις εκλογές 2023 η υπηρεσιακή υπουργός Εσωτερικών Καλλιόπη Σπανού θα επισκεφθεί τον πρόεδρο της Βουλής Κωνσταντίνο Τασούλα για να του επιδώσει τον πίνακα με τα επίσημα αποτελέσματα των εκλογών.

Αμέσως μετά, ο πρόεδρος της Βουλής θα επισκεφθεί την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπουλου για να της ανακοινώσει το αποτέλεσμα.

Από εκεί και πέρα, το τοπίο είναι σαφώς προκαθορισμένο από το Σύνταγμα, που δίνει στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας τυπική αλλά και ουσιαστική αρμοδιότητα για τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Το Σύνταγμα προβλέπει επτά σενάρια σχηματισμού κυβέρνησης, με τα δύο τελευταία να αφορούν τη διάλυση της Βουλής και τη διενέργεια νέων εκλογών.

Δεδομένης της θέσης της Νέας Δημοκρατίας, η οποία επιμένει σε αυτοδύναμη κυβέρνηση, της άρνησης των μικρών κομμάτων για συμμετοχή σε κυβέρνηση συνεργασίας, αλλά και των δημοσκοπικών ευρημάτων περί αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης ηττημένων, οι δεύτερες εκλογές είναι και το πιθανότερο σενάριο.

Αμα τη ανακοινώσει του αποτελέσματος των εκλογών στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αυτομάτως θα ενεργοποιηθεί από την Κ. Σακελλαροπούλου η προβλεπόμενη από το άρθρο 37 του Συντάγματος διαδικασία για τον διορισμό κυβέρνησης.

Η πλειοψηφία

Το πρώτο σενάριο σχηματισμού κυβέρνησης προβλέπει διορισμό ως πρωθυπουργού του αρχηγού του κόμματος που διαθέτει στη Bουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Στο εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής, ο πήχυς της αυτοδυναμίας εκτιμάται ότι θα είναι κοντά στο 46%, ποσοστό που θεωρείται απίθανο να επιτευχθεί από ένα κόμμα. Ως εκ τούτου, το πρώτο σενάριο θα «καεί» άμεσα, όπως άμεσα θα ενεργοποιηθεί η διαδικασία των διερευνητικών εντολών.

«Aν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Bουλής», αναφέρει το άρθρο 37. Με βάση τις δημοσκοπήσεις, η πρώτη διερευνητική εντολή αναμένεται να δοθεί στον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας έχει δηλώσει ότι θα λάβει τη διερευνητική, καθώς έτσι επιτάσσει το Σύνταγμα, είναι ωστόσο άγνωστο αν θα επιδιώξει ουσιαστική συζήτηση με κάποιο κόμμα για τη διερεύνηση της δυνατότητας σχηματισμού κυβέρνησης. Αν το άθροισμα βουλευτών Νέας Δημοκρατίας και ΠΑΣΟΚ δεν δίνει 151, τα πράγματα θα είναι εύκολα και για τους δύο και η διερευνητική αναμένεται να επιστρέψει άμεσα στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας ως ατελέσφορη.

Η πρόσφατη δημοσκόπηση, ωστόσο, της Metron Analysis για το Mega αλλάζει το τοπίο, καθώς έδωσε στα δύο κόμματα άθροισμα 157 βουλευτών.

Σε αυτή την περίπτωση, το ενδιαφέρον θα είναι μεγάλο, καθώς τα δύο κόμματα θα πρέπει να αιτιολογήσουν πολιτικά ενδεχόμενο μη σχηματισμού κυβέρνησης.

Κυβέρνηση ηττημένων

Aν πάντως δεν διαπιστωθεί η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης, το τρίτο σενάριο προβλέπει την παροχή από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας διερευνητικής εντολής στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος, πιθανότατα του ΣΥΡΙΖΑ.

Σε περίπτωση που ο ΣΥΡΙΖΑ είναι όντως δεύτερο κόμμα, εκεί θα κριθούν και όσα έλεγε ο Αλέξης Τσίπρας, πως δεν θα προχωρήσει σε κυβέρνηση ηττημένων.

Το ενδιαφέρον θα είναι μεγάλο αν βγαίνουν οι αριθμοί από το άθροισμα περισσοτέρων του ενός κομμάτων, καθώς αρχηγοί μικρότερων κομμάτων κυρίως οι Δημήτρης Κουτσούμπας και Γιάνης Βαρουφάκης θα κληθούν να επιβεβαιώσουν ή να διαψεύσουν τους προεκλογικούς τους ισχυρισμούς πως δεν θα μπουν σε καμία κυβέρνηση, είτε διά της εμπιστοσύνης είτε διά της ανοχής.

Αν δεν τελεσφορήσει ούτε η δεύτερη διερευνητική εντολή, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος, εν προκειμένω στο ΠΑΣΟΚ.

Υπενθυμίζεται ότι κάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες. Aν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, τότε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας περνά στο πέμπτο σενάριο. Καλεί όλους τους αρχηγούς των κομμάτων του Κοινοβουλίου και επιχειρεί για μία ακόμα φορά τον σχηματισμό κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής.

Αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Bουλής, που είναι και το πιθανότερο, καθώς προηγουμένως θα έχουν αποβεί άκαρπες όλες οι διερευνητικές εντολές, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας (έκτο σενάριο) επιδιώκει τον σχηματισμό κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Bουλής, αλλά με μόνο σκοπό τη διενέργεια εκλογών.

Ευρύτερη αποδοχή

Σε περίπτωση αποτυχίας (τότε ενεργοποιείται το έβδομο και τελευταίο σενάριο), η Κ. Σακελλαροπούλου αναθέτει στον πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου τον σχηματισμό κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές και διαλύει τη Bουλή.

Καθοριστικό ρόλο σε όλα τα παραπάνω, με δεδομένο ότι κανένα κόμμα δεν θα είναι αυτοδύναμο, θα παίξει το άθροισμα των εδρών των κομμάτων που θα δίνει 151. Σημειώνεται ότι σε εκλογικό σύστημα απλής αναλογικής δεν έχει σημασία η σειρά κατάταξης, αλλά το ποσοστό και οι έδρες που θα συγκεντρώσει κάθε κόμμα. Για παράδειγμα, σε θεωρητικό επίπεδο, θα μπορούσε να προκύψει κυβέρνηση αθροίζοντας τις έδρες του δεύτερου, του τρίτου και του πέμπτου κόμματος.

Σε αυτή την εξίσωση, κομβικός παράγοντας είναι ο πήχυς του 151, ο οποίος καθορίζεται κυρίως από το ποσοστό που θα συγκεντρώσουν τα εκτός Βουλής κόμματα. Στην απλή αναλογική για τις 151 έδρες:

– Με ποσοστό 7% εκτός Βουλής, απαιτείται ποσοστό περίπου 46,9%.

– Με ποσοστό 9% εκτός Βουλής, απαιτείται ποσοστό περίπου 45,8%.

– Με ποσοστό 11% εκτός Βουλής, απαιτείται ποσοστό περίπου 44,7%.