Εκλογές: Η ιστορία των debate στην Ελλάδα – Πώς έγινε η πρώτη τηλεμαχία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο το 1990

Εκλογές 2023: Η ιστορία των debate στην Ελλάδα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Απαιτήθηκαν τρεις δεκαετίες για να διεξαχθεί η πρώτη τηλεμαχία το 1990 που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου μεταξύ των Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, Ανδρέα Παπανδρέου και Χαρίλαου Φλωράκη.

Η συζήτηση, η οποία έγινε στις 12 Μαρτίου του 1990ενόψει των εκλογών που διεξήχθησαν στις 8 Απριλίου εκείνης της χρονιάς, ήταν επικεντρωμένη στην εξωτερική πολιτική και μεταδόθηκε από την ΕΡΤ και δύο ιδιωτικά κανάλια. Συντονιστής ήταν ο δημοσιογράφος Γιάννης Καψής και τις ερωτήσεις υπέβαλε ο καθηγητής του Παντείου Δημήτρης Κώνστας.

Στις πρώτες σειρές των καλεσμένων ήταν ο πρώην πρωθυπουργοί Τζανής Τζαννετάκης, υπουργοί, βουλευτές, καθώς και οι πρέσβεις των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης.

Το 1996 Κώστας Σημίτης και Μιλτιάδης Έβερτ συμμετέχουν στο πρώτο debate, σε τηλεοπτικό στούντιο, ενόψει των εκλογών της 22ας Σεπτεμβρίου. Ο κάθε αρχηγός είχε στην διάθεσή του 2 λεπτά για να απαντήσει σε ερωτήσεις. Δεν μπορούσε να απευθυνθεί στον αντίπαλό του. Στην πρώτη θέση, τα εθνικά θέματα στην σκιά της κρίσης των Ιμίων και η οικονομία.

Συντονιστής της τηλεμαχίας ήταν ο Πέτρος Ευθυμίου (μετέπειτα βουλευτής και υπουργός του ΠΑΣΟΚ), ενώ ερωτήσεις έκαναν οι Θεόδωρος Ρουσόπουλος (μετέπειτα βουλευτής και υπουργός της Νέας Δημοκρατίας), Παύλος Τσίμας και Γιάννης Παπουτσάνης.

Το 2000 Κώστας Σημίτης και Κώστας Καραμανλής βρίσκονται ενώπιος ενωπίω λίγο πριν από τις εκλογές της 9ης Απριλίου. Η οικονομία βρίσκεται και τότε στην πρώτη θέση της πολιτικής αντιπαράθεσης. Καυτό θέμα η πορεία του Χρηματιστηρίου.

Την τηλεμαχία συντόνισε ο Νίκος Χατζηνικολάου και ερωτήσεις απηύθυναν η Έλλη Στάη, ο Μανώλης Καψής και ο Θεόδωρος Ρουσόπουλος. Οι δύο πολιτικοί αρχηγοί είχαν δύο λεπτά στη διάθεσή τους για να απαντήσουν.

Το 2004 το debate περιλαμβάνει όλους τους πολιτικούς αρχηγούς. Κώστας Καραμανλής, αρχηγός ΝΔ, Γιώργος Παπανδρέου, αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, η Γ.Γ. του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα, Νίκος Κωνσταντόπουλος, επικεφαλής του Συνασπισμού και ο Δημήτρης Τσοβόλας από το ΔΗΚΚΙ, απαντούν σε ερωτήσεις χωρίς διάλογο.

Οι πέντε πολιτικοί αρχηγοί ανέπτυξαν τις θέσεις τους για την κοινωνική πολιτική και υγεία, την ανάπτυξη και την οικονομία, την παιδεία, την εξωτερική πολιτική και τη δημόσια διοίκηση. Είχαν στη διάθεσή τους 1,5 λεπτό για κάθε απάντηση. Συντονιστής της συζήτησης ήταν ο Νίκος Χατζηνικολάου και τις ερωτήσεις έκαναν οι δημοσιογράφοι Παύλος Τσίμας, Αλέξης Παπαχελάς, Νίκος Ευαγγελάτος και Σταύρος Θεοδωράκης (επικεφαλής σήμερα του Ποταμιού).

Τον Ιούνιο του 2004 έγινε η πρώτη τηλεοπτική αναμέτρηση των πολιτικών αρχηγών σε προεκλογική περίοδο Ευρωεκλογών και διεξήχθη ενόψει των Ευρωεκλογών της 13ης Ιουνίου. Συμμετείχαν ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Καραμανλής, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Παπανδρέου, η γ.γ. του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα και ο πρόεδρος του Συνασπισμού Νίκος Κωνσταντόπουλος. Συντονιστής ήταν ο δημοσιογράφος Γιάννης Πρετεντέρης και ερωτήσεις υπέβαλαν οι δημοσιογράφου Έλλη Στάη, Παύλος Τσίμας, Nίκος Ευαγγελάτος, Σταύρος Θεοδωράκης και Mανώλης Καψής.

Το 2007, αντιμέτωποι βρίσκονται και πάλι Κώστας Καραμανλής και Γιώργος Παπανδρέου, Αλέκα Παπαρήγα και πλέον ο Αλέκος Αλαβάνος ως αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ, ο Γιώργος Καρατζαφέρης από τον ΛΑΟΣ και ο Στέλιος Παπαθεμελής από την τότε Δημοκρατική Αναγέννηση. Μείζον ζήτημα οι φονικές πυρκαγιές στην Πελοπόννησο.

Οι πολιτικοί αρχηγοί απάντησαν σε ερωτήσεις έξι δημοσιογράφων, οι οποίες ήταν μοιρασμένες σε έξι θεματικές ενότητες: Εξωτερική Πολιτική, Οικονομία, Δημόσια Διοίκηση, Παιδεία, Κοινωνική Πολιτική και Γενικά Πολιτικά Θέματα. Συντονιστής της τηλεμαχίας ήταν η Μαρία Χούκλη και τις ερωτήσεις απηύθυναν οι δημοσιογράφοι Νίκος Χατζηνικολάου, Όλγα Τρέμη, Νίκος Ευαγγελάτος, Αλέξης Παπαχελάς, Αιμίλιος Λιάτσος και Έλλη Στάη.

Χωρίς εκπλήξεις πραγματοποιήθηκε η τηλεοπτική αναμέτρηση των πολιτικών αρχηγών, ενόψει των Ευρωεκλογών της 7ης Ιουνίου, που επικεντρώθηκε σε έξι θεματικές ενότητες: Ευρωπαϊκή Ένωση και Εξωτερική Πολιτική, Οικονομία και Ανάπτυξη, Κοινωνική Πολιτική και Εργασία, Περιβάλλον και Παιδεία, Διακυβέρνηση και Δημόσια Διοίκηση. Συμμετείχαν ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Καραμανλής, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Παπανδρέου, η γ.γ του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρρήγα, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέκος Αλαβάνος και, ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ Γιώργος Καρατζαφέρης. Την τηλεμαχία συντόνισε η Μαρία Χούκλη και ερωτήσεις υπέβαλαν οι δημοσιογράφοι Νίκος Ευαγγελάτος, Όλγα Τρέμη, Αιμίλιος Λιάτσος, Αντώνης Σρόιτερ, Ανδρέας Κωνσταντάτος και η Σία Κοσιώνη.

Για τις εθνικές εκλογές του 2009 διεξήχθησαν δύο debate, το ένα με την παρουσία όλων των αρχηγών των κοινοβουλευτικών κομμάτων και των οικολόγων, με τον Αλέξη Τσίπρα να βρίσκεται πλέον στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, και το δεύτερο με τους δύο διεκδικητές της πρωθυπουργίας, Κώστα Καραμανλή και Γιώργο Παπανδρέου. Επιτρέπονται πλέον ερωτήσεις αρχηγού προς αρχηγό.

Συγκεκριμένα, ενόψει των πρόωρων εκλογών της 4ης Οκτωβρίου η τηλεοπτική αναμέτρηση  των πολιτικών αρχηγών έγινε στις 21 Σεπτεμβρίου και επικεντρώθηκε σε έξι θεματικές ενότητες: Οικονομία – Ανάπτυξη, Κοινωνική Πολιτική – Εργασία, Εξωτερική Πολιτική – Ευρωπαϊκή Ένωση, Περιβάλλον – Βιώσιμη Ανάπτυξη, Παιδεία – Τεχνολογία – Πολιτισμός, Διακυβέρνηση – Δημόσια Διοίκηση. Συμμετείχαν ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Καραμανλής, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Παπανδρέου, η γ.γ του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρρήγα, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας, ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ Γιώργος Καρατζαφέρης και ο επικεφαλής των Πράσινων Οικολόγων Νίκος Χρυσόγελος. Την τηλεμαχία συντόνισε η Μαρία Χούκλη και ερωτήσεις υπέβαλαν οι δημοσιογράφοι Παύλος Τσίμας, Νίκος Ευαγγελάτος, Αιμίλιος Λιάτσος, Ανδρέας Κωνσταντάτος, Αντώνης Σρόιτερ και η Σία Κοσιώνη.

Το τεταμένο κλίμα του 2012 δεν επέτρεψε την διεξαγωγή debate μεταξύ των πολιτικών αρχηγών, ενώ ούτε τον Ιανουάριο του 2015 οι πολιτικοί αρχηγοί βρέθηκαν μπροστά στον τηλεοπτικό φακό.

Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, γίνονται δύο debate. Στο πρώτο συμμετείχαν 7 πολιτικοί αρχηγοί -Αλέξης Τσίπρας, Ευάγγελος Μεϊμαράκης, Φώφη Γεννηματά, Σταύρος Θεοδωράκης, Παναγιώτης Λαφαζάνης, Δημήτρης Κουτσούμπας και Πάνος Καμμένος.

Κυριάρχησαν τα θέματα της οικονομίας και των μετεκλογικών συνεργασιών. Συντονιστής της τηλεμαχίας ήταν ο δημοσιογράφος της ΕΡΤ Πάνος Χαρίτος και τις ερωτήσεις υπέβαλαν οι δημοσιογράφοι Όλγα Τρέμη (Mega), Μαρία Χούκλη (ΑΝΤ1), Σία Κοσιώνη (ΣΚΑΪ), Αντώνης Σρόιτερ (Alpha), Μάρα Ζαχαρέα (Star) και Μάκης Γιομπαζολιάς (ΕTV).

Στο δεύτερο «μονομάχησαν» Αλέξης Τσίπρας και Ευάγγελος Μεϊμαράκης.

Η ανάλυση των debate

Πρόσφατα ο επικοινωνιολόγος Μάνος Σιφονιός, ανέλυσε στην ΕΡΤ τις τηλεμαχίες των πολιτικών αρχηγών που έμειναν στην ιστορία.

Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή στην αντιπαράθεση προσώπων με αφορμή ένα γεγονός ο κ. Σιφονιός αναφέρθηκε στους ρήτορες, στην αρχαία Ελλάδα που είχαν μία προσέγγιση του κατηγόρου και του κατηγορουμένου. Αναφερόμενος στον Δημοσθένη και τον Αισχίνη υπενθύμισε ότι επειδή οι απολογίες δίνονταν πριν την εξέλιξη της δίκης ήταν ουσιαστικά παράλληλοι μονόλογοι. Κατηγορία η οποία αποδόθηκε στους πολιτικούς στα πρώτα ελληνικά ντιμπέιτ.

Στην πραγματικότητα, όπως είπε, στην εκπομπή «Συνδέσεις» το πρώτο ντιμπέιτ (debate) αρχηγών ήταν το 1996, όταν ο Κώστας Σημίτης αντιμετώπισε τον Μιλτιάδη Έβερτ. Ωστόσο, ο ίδιος υπενθύμισε ότι το πρώτο τηλεοπτικό debate στην Ελλάδα έγινε το 1982 όταν η ΕΡΤ οργάνωσε με τον τότε αρχισυντάκτη ειδήσεων και παρουσιαστή Θοδωρή Καλούδη, μια τηλεμαχία μεταξύ του Γεράσιμου Αρσένη που ήταν τότε ο «τσάρος» της οικονομίας, του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, που ήταν ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας και τον Αντώνη Αμπατιέλο που ήταν βουλευτής του ΚΚΕ και μέλος της Γενικής Γραμματείας.

Από τους παράλληλους μονολόγους στις… κάρτες

«Το 89 μετά την κυβέρνηση Τζαννετάκη και πριν από τις εκλογές που εκλέξαμε την οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα, είχαμε τρεις παράλληλους μονολόγους, που ήταν κατά σειρά δύο εβδομάδες πριν τις εκλογές, Κύρκος, Φλωράκης, Παπανδρέου. Αλλά ήταν κάθε μέρα η μία μετά την άλλη μια συνέντευξη σε τρεις δημοσιογράφους και την επόμενη εβδομάδα ήταν Φλωράκης, Παπανδρέου, Μητσοτάκης», πρόσθεσε, ενώ μιλώντας για το 1996 τόνισε ότι έγινε με ένα κορσέ τηλεοπτικών όρων πολύ δύσκολο.

Ο ίδιος χαρακτήρισε ότι «το τελευταίο debate μεταξύ του κ. Τσίπρα και του κ. Μεϊμαράκη ήταν το πιο ελεύθερο και ίσως είναι οδηγός για οτιδήποτε επόμενο». Όπως είπε, «τότε υπήρχε ένα λίγο πιο ελεύθερο πεδίο. Υπήρχαν και κάποιες πρωτότυπες προσεγγίσεις, με την κάρτα που σήκωνε και μπορούσε να διακόψει για να μιλήσει. Σε επίπεδο τηλεοπτικού ντιμπέιτ από όλα τα υπόλοιπα είχαμε τη δυνατότητα ο σκηνοθέτης να δείχνει και τους δύο πρωταγωνιστές ταυτόχρονα». Ο ίδιος αναφέρθηκε και στα debate που δεν έγιναν το 2012, στις πρώτες εκλογές του 2015 και το πρόσφατο του 2019.

Πηγή: enikos.gr