Γεραπετρίτης: Να δούμε κατάματα τις προκλήσεις του μέλλοντος

Με ισχυρή πολιτική εντολή και με το σημαντικό διεθνές μας κεφάλαιο, έχει φτάσει νομίζω η στιγμή να δούμε κατάματα τις πληγές του παρελθόντος και τις προκλήσεις του μέλλοντος», λέει στην πρώτη και αποκλειστική συνέντευξη που παραχωρεί ως υπουργός Εξωτερικών ο Γιώργος Γεραπετρίτης, μόλις λίγα 24ωρα μετά τη συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Βίλνιους, που ξεκλείδωσε τη διαδικασία επαναπροσέγγισης Ελλάδας – Τουρκίας.

Ο κ. Γεραπετρίτης κάνει λόγο για την ανάγκη να υιοθετηθεί μια τολμηρή ατζέντα ως παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές, ενώ αναφέρεται στις επαφές που θα έχει ο ίδιος με τον Τούρκο ομόλογό του Χακάν Φιντάν, αλλά και στο ενδεχόμενο μιας νέας συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν στη Νέα Υόρκη τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.

– Πώς αισθανθήκατε όταν ο πρωθυπουργός σάς ανακοίνωσε ότι θα αναλάβετε το υπουργείο Εξωτερικών; Πώς σκοπεύετε να πορευθείτε στο υπουργείο;

– Αντιλαμβανόμενος πλήρως τη σημασία αλλά και τη διακύβευση της ανάληψης της πολιτικής ηγεσίας ενός υπουργείου συνυφασμένου με την ίδια την υπόσταση, την Ιστορία και τη διεθνή εικόνα της χώρας, αισθάνθηκα τιμή και μεγάλη ευθύνη. Με την αυτοπεποίθηση και τη διεθνή αναγνώριση που κατακτήσαμε, καθώς και με την ανάπτυξη όλων των πηγών ισχύος της Ελλάδας και του Ελληνισμού ανά τον κόσμο, η πατρίδα μας δεν ετεροκαθορίζεται στην εξωτερική της πολιτική. Ενισχύοντας την ενεργητική εξωστρέφεια και τη δημόσια διπλωματία και οικοδομώντας μια πολύτροπη εξωτερική πολιτική. Πρόθεσή μου είναι να εργαστώ ώστε οι Ελληνες να αισθάνονται υπερήφανοι και θωρακισμένοι. Αισθάνομαι γνησίως ότι λογοδοτώ σε όλους τους Ελληνες πολίτες, αλλά και στις γενιές που έρχονται.

– Συμμετείχατε ίσως στην κρισιμότερη συνάντηση των ηγετών Ελλάδας και Τουρκίας τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Εκτιμάτε ότι η τρέχουσα ατμόσφαιρα νηνεμίας στο Αιγαίο θα συνεχιστεί;

– Η συνάντηση του Ελληνα πρωθυπουργού με τον Τούρκο πρόεδρο στο Βίλνιους έγινε σε ατμόσφαιρα επιθυμίας για αμοιβαία κατανόηση. Ξεκινούμε μία διαδικασία διαλόγου με καλή προδιάθεση και επιδιώκουμε αυτή η νέα προσπάθεια να χαρακτηριστεί από ειλικρίνεια και εμπιστοσύνη. Εγινε ένα πρώτο βήμα. Η καταλλαγή που επικρατεί αυτή τη στιγμή στο Αιγαίο είναι όρος αναγκαίος για να ευδοκιμήσει αυτό το νέο ξεκίνημα. Αλλά θα χρειαστεί επιπλέον συνέχεια και συνέπεια σε μια θετική προοπτική αληθινής φιλίας, ειρήνης και συνεργασίας.

– Ο πρόεδρος Ερντογάν βρίσκεται σε διαδικασία ειλικρινούς εξομάλυνσης των σχέσεών του με τη Δύση ή πρόκειται για ένα συγκυριακό επεισόδιο;

– Δεν μπορώ να ερμηνεύσω τα παραγωγικά αίτια της βούλησης του προέδρου της Τουρκίας. Η ελληνική κυβέρνηση επιθυμεί κλίμα συνεργασίας και διαλόγου. Προσωπικά προσβλέπω στην οικοδόμηση μιας αξιόπιστης και σταθερής σχέσης με τον Τούρκο ομόλογό μου, με τον οποίο ήδη έχω κάνει πρώτα βήματα για έναν απευθείας ουσιαστικό δίαυλο επικοινωνίας. Ως προς τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση, ειδικότερα με την Ευρωπαϊκή Ενωση, η στάση της Ελλάδας είναι γνωστή και σταθερή. Η πρόοδος των ευρωτουρκικών σχέσεων θα συνέβαλε στην ηρεμία σε μια εξαιρετικά εύθραυστη περιοχή. Αλλά και αντίστροφα, η πρόοδος στην εξομάλυνση των σχέσεων Ελλάδας – Τουρκίας αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο για την επαναπροσέγγιση Ε.Ε. – Τουρκίας. Σε κάθε περίπτωση, θα έχουμε ενεργό ρόλο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε όποιες αποφάσεις και συμπεράσματα υιοθετηθούν για την Τουρκία.

– Βλέπετε προοπτικές κοινών πρωτοβουλιών για εκμετάλλευση κοιτασμάτων κ.λπ.; Ή πρόκειται για παρωχημένη συζήτηση;

– Η Ελλάδα έχει εξασφαλίσει πρωτοφανή ενεργειακή αυτονομία και έχει εξελιχθεί σε κόμβο που συμβάλλει καθοριστικά στην ενεργειακή διαφοροποίηση και ανεξαρτησία της Ευρώπης. Ενδεικτικό αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι ότι τον περασμένο Μάιο εξασφαλίσαμε το 50% των ενεργειακών αναγκών μας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, γεγονός που αποτελεί τεράστιο βήμα απεξάρτησης της χώρας μας από τα ορυκτά καύσιμα. Θα συνεχίσουμε να πορευόμαστε αυτοδύναμα με γνώμονα την ενεργειακή αυτονομία της χώρας.

– Πώς θα μπορούσε να διασφαλιστεί η Ελλάδα από τις ΗΠΑ; Με ποιοτικό πλεονέκτημα στους εξοπλισμούς που παίρνει από ΗΠΑ σε σύγκριση με Τουρκία, δωρεάν στρατιωτική βοήθεια, ή εγγυήσεις ότι δεν θα γίνουν υπερπτήσεις;

– Οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις βρίσκονται στο καλύτερο σημείο τους διαχρονικά. Στη βάση και της επικαιροποιημένης συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας, με την οποία αναβαθμίστηκε ποιοτικά η στρατηγική θέση της Ελλάδας, έχουμε καλλιεργήσει ισχυρή αμυντική συνεργασία και εμβαθύνουμε στον πολιτικό μας διάλογο. Στο πλαίσιο της συνεργασίας αυτής είναι φυσιολογικό και αναμενόμενο να υπάρξει περαιτέρω ενίσχυση των αμυντικών μας συστημάτων από τις ΗΠΑ. Οσον αφορά το Κογκρέσο, έχει ήδη τοποθετηθεί σαφώς ότι οι πωλήσεις αμυντικών εξοπλισμών οφείλουν να λάβουν υπόψη τους τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και ειδικότερα δεν μπορεί να χρησιμοποιούνται κατά νατοϊκών συμμάχων.

– Σε τι ακριβώς έγκειται το μορατόριουμ που μοιάζει να ισχύει στο Αιγαίο – και θα συνεχιστεί; Υπερπτήσεις, αποφυγή γυμνασίων σε ορισμένες περιοχές;

– Η ατμόσφαιρα ηρεμίας που έχει επικρατήσει στο Αιγαίο έχει δύο στοχεύσεις. Από τη μια πλευρά να περιοριστούν οι εν δυνάμει κίνδυνοι από τυχόν επιχειρησιακές δραστηριότητες. Από την άλλη πλευρά να υπάρχει ένας διαρκής μηχανισμός άμεσης επικοινωνίας για την εκτόνωση όταν προκύπτουν κρίσεις στο πεδίο. Είναι, εκτιμώ, κοινή βούληση των μερών οι συνθήκες αυτές να διατηρηθούν.

– Είστε νομικός με εμπειρία σε διεθνείς διαπραγματεύσεις. Εχοντας δει τους σχετικούς φακέλους, πιστεύετε ότι υπάρχει δίκαιη και βιώσιμη λύση στα ελληνοτουρκικά ζητήματα; Πολιτικά εφικτή;

– Προερχόμενος από τον χώρο της νομικής επιστήμης και του ακαδημαϊκού ορθολογισμού, σκοπός μου είναι να συνεχίσουμε μια εξωτερική πολιτική αρχών και κανόνων. Σέβομαι και ακούω τις θέσεις όλων των κρατών όταν προσέρχομαι σε οποιαδήποτε συζήτηση, όμως πεποίθησή μου είναι ότι δεν μπορούμε να αφιστάμεθα από εδραίες θέσεις του διεθνούς δικαίου, όπως ιδίως οι αρχές του καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ, ο σεβασμός στην κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα, η προσήλωση στα οικουμενικά δικαιώματα. Δεν θα ήθελα να προδικάσω το αποτέλεσμα της προσπάθειας επανεκκίνησης των ελληνοτουρκικών συνομιλιών. Αξίζει, όμως, να οικοδομήσουμε πάνω στο θετικό κλίμα των τελευταίων μηνών και στην κοινή δήλωση των ηγετών των δύο χωρών μετά την πρόσφατη συνάντησή τους. Να προχωρήσουμε δηλαδή σε μια διαδικασία επαναπροσέγγισης με περισσότερο πολιτικά, υπό την εποπτεία και ευθύνη των δύο υπουργών Εξωτερικών. Η διαδικασία αυτή θα περιλαμβάνει τρεις πυλώνες: τον πολιτικό διάλογο, τη θετική ατζέντα συνεργασίας σε επιμέρους πεδία και τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Σημαντικά ορόσημα αυτού του οδικού χάρτη θα είναι η διεξαγωγή του 4ου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας στη Θεσσαλονίκη εντός του έτους και οι περιοδικές επαφές μου με τον Τούρκο ομόλογό μου. Στο πλαίσιο αυτό, οι δύο ηγέτες ενδέχεται να συναντηθούν και στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, τον προσεχή Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη.

– Εχει εδραιωθεί η πεποίθηση ότι τα ελληνοτουρκικά είναι παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Μπορούν να γίνουν win-win;

– Στις εξωτερικές σχέσεις δεν χωρεί υπεραπλούστευση. Η πρόσφατη απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία κατέδειξε ότι βεβαιότητες και σταθερές στις διεθνείς σχέσεις είναι πολύ λιγότερες από όσες νομίζουμε. Σε σχέση με τα ελληνοτουρκικά, είναι βέβαιο ότι η συνέχιση του κλίματος ηρεμίας και αποφυγής εντάσεων συνιστά από μόνη της κατάσταση αμοιβαία επωφελή, μια σπουδαία κατάκτηση. Το κλίμα αντιπαράθεσης που επικράτησε επί μακρόν στο παρελθόν ήταν εξαιρετικά επιζήμιο τόσο για τις δύο χώρες όσο και για την περιφερειακή σταθερότητα. Καθήκον των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας είναι να διερευνήσουμε τις δυνατότητες εδραίωσης και εξέλιξης αυτής της καλής ατμόσφαιρας, προώθησης του οδικού χάρτη αλλά και ευρύτερα ανάπτυξης πολυεπίπεδων σχέσεων διμερούς συνεργασίας. Οι καλές σχέσεις θα ανοίξουν τον δρόμο για ουσιαστικές συζητήσεις. Δεν είμαστε ακόμη εκεί, αλλά με ισχυρή πολιτική εντολή και με το σημαντικό διεθνές μας κεφάλαιο, έχει φτάσει νομίζω η στιγμή να δούμε κατάματα τις πληγές του παρελθόντος και τις προκλήσεις του μέλλοντος. Τολμηρή ατζέντα, παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές.

– Ακούγονται πολλά και για το Κυπριακό. Θεωρείτε ότι υπάρχει περιθώριο εκκίνησης κάποιας διαδικασίας;

– Για την Ελλάδα, η εξεύρεση δίκαιης, βιώσιμης, λειτουργικής και αμοιβαίως αποδεκτής λύσης του Κυπριακού ζητήματος συνιστά κορυφαία προτεραιότητα εξωτερικής πολιτικής. Στηρίζουμε τη δημιουργία των προϋποθέσεων για την επίλυση του Κυπριακού, υποστηρίζουμε αταλάντευτα μία λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας στο πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί από τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και του ευρωπαϊκού κεκτημένου και δεν δεχόμαστε καμία συζήτηση για λύση δύο κρατών. Πριν από λίγες ημέρες είχα την ιδιαίτερη τιμή να βρεθώ στην Κύπρο, πραγματοποιώντας την πρώτη επίσκεψή μου αφότου ανέλαβα τα καθήκοντα του υπουργού Εξωτερικών. Εγινα δεκτός από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας και συναντήθηκα με τον ομόλογό μου υπουργό Εξωτερικών, με τον οποίο διατηρώ άριστη συνεργασία. Κοινή μας αντίληψη είναι ότι η ευρωπαϊκή θέση, όπως αποτυπώθηκε στα συμπεράσματα του τελευταίου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με την οποία εκφράζεται η ετοιμότητα της Ενωσης να διαδραματίσει ενεργό ρόλο υποστήριξης σε όλα τα στάδια της διαδικασίας υπό τα Ηνωμένα Εθνη, ανοίγει ένα σημαντικό παράθυρο ευκαιρίας.

– Δεν είστε επαγγελματίας πολιτικός, ωστόσο έχετε βρεθεί στο επίκεντρο υλοποίησης σημαντικών πολιτικών. Στα προηγούμενα χρόνια, ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή που αντιμετωπίσατε στο Μέγαρο Μαξίμου;

– Χωρίς δεύτερη σκέψη, η διαχείριση των συνεπειών του σιδηροδρομικού δυστυχήματος στα Τέμπη. Διότι η διαχείριση αυτή δεν ήταν αμιγώς διοικητική ή πολιτική· ήταν προεχόντως συναισθηματική. Επρόκειτο για μια πρωτοφανή εθνική τραγωδία, η οποία μας σημάδεψε όλους λόγω του αδικαιολόγητου χαμού ενός μεγάλου αριθμού, ιδίως νέων, συνανθρώπων μας. Η οδύνη και ο σπαραγμός, κυρίως των συγγενών των θυμάτων αλλά και όλων μας, έπρεπε να βρει κάθαρση. Εργαστήκαμε σκληρά προς την κατεύθυνση αυτή, διερευνώντας χωρίς καμία έκπτωση και σε βάθος τα αίτια του δυστυχήματος και προσπαθώντας να επιλύσουμε τις παθογένειες που οδήγησαν σε αυτό. Η υπόθεση ερευνάται με ταχείς ρυθμούς από τη Δικαιοσύνη, ενώ ολοκληρώνονται τα έργα αναβάθμισης της ασφάλειας του σιδηροδρόμου.

– Εχει έλθει, επιτέλους, η ώρα για κάποιες αλλαγές –θεσμικές ή διοικητικές– στο υπουργείο Εξωτερικών, που θα καταστήσουν την υπηρεσία πιο αποτελεσματική αλλά και πιο ενεργή;

– Το εξαιρετικά σύνθετο έργο του υπουργείου Εξωτερικών μπορεί να επιτευχθεί μόνον εάν στηριχθούμε στο μεγαλύτερό του κεφάλαιο, το ανθρώπινο δυναμικό του. Τα στελέχη μας χαρακτηρίζονται από εξαιρετικό επίπεδο κατάρτισης και εμπειρίας και εμφορούνται από υψηλό αίσθημα ευθύνης. Για να μπορέσουν όμως να αποδίδουν στον μέγιστο βαθμό και να ανταποκρίνονται στις αυξημένες απαιτήσεις της σύγχρονης διπλωματίας, οφείλουμε να τους διαθέτουμε τα αναγκαία εργαλεία. Η ενίσχυση του προϋπολογισμού, ο εκσυγχρονισμός των διοικητικών δομών και διαδικασιών, η ψηφιακή αναβάθμιση, η επένδυση στην εκπαίδευση, τη διά βίου επιμόρφωση και την καλλιέργεια νέων δεξιοτήτων είναι μερικά από αυτά. Προτίθεμαι να εργαστώ συστηματικά για την εξασφάλισή τους. Ενώνουμε τις δυνάμεις μας και αξιοποιούμε όλο το προσωπικό για την επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος στην εξωτερική μας πολιτική.

– Η Ελλάδα επιθυμεί να διαδραματίσει ρόλο στα Δυτικά Βαλκάνια. Υπάρχει κάποιο πρακτικό σχέδιο γι’ αυτό;

– Η Ελλάδα ήδη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα Δυτικά Βαλκάνια. Πριν από λίγες ημέρες, στις 21 Ιουνίου, συμπληρώθηκαν 20 χρόνια από την ιστορική Διακήρυξη της Θεσσαλονίκης, στην οποία δηλώνεται ρητά ότι το μέλλον των Βαλκανίων βρίσκεται εντός της Ευρωπαϊκής Eνωσης. Η χώρα μας παραμένει σταθερά προσηλωμένη στην ανάπτυξη, στην ασφάλεια, στην ευημερία και την ευρωπαϊκή πορεία των Δυτικών Βαλκανίων, καθώς η ενσωμάτωση και η ευρωπαϊκή προοπτική τους είναι απαραίτητη για την ασφάλεια και απόλυτο συμφέρον της ίδιας της Eνωσης. Στηρίζουμε σταθερά και την ευρωπαϊκή πορεία της Σερβίας και του Μαυροβουνίου, ενώ υποστηρίζουμε τη συνέχιση του διαλόγου Βελιγραδίου – Πρίστινας και τις προσπάθειες του ειδικού εκπροσώπου της Eνωσης προς αυτήν την κατεύθυνση. Εξίσου σταθερή είναι η βούλησή μας για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην E.E., στο πλαίσιο της συνεπούς και καλή τη πίστει εφαρμογής της Συμφωνίας των Πρεσπών. Σε ό,τι αφορά την Αλβανία, είναι προφανές πως η ευρωπαϊκή της πορεία συναρτάται άμεσα με την ανάγκη συμμόρφωσης προς τους θεμελιώδεις κανόνες του κράτους δικαίου. Για εμάς η υπόθεση της σύλληψης και κράτησης του Φρέντι Μπελέρη συνιστά όχι μόνο ένα αγκάθι στις διμερείς μας σχέσεις, αλλά και ένα τεστ για το κράτος δικαίου στη γειτονική χώρα.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ