Κ. Ζαχαριάδης – Μ. Χατζηγιαννάκης: COP 26: 5 + 1 βασικά βήματα της Αυτοδιοίκησης απέναντι στην Κλιματική Κρίση

Από τις 31 Οκτωβρίου έως τις 14 Νοεμβρίου, περίπου 20.000 εκπρόσωποι 195 χωρών, ηγέτες, ακτιβιστές, επιστήμονες και ΜΚΟ που ασχολούνται με το κλίμα προσπάθησαν να επιλύσουν τις γεωπολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές διαφορές τους, με στόχο να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Στόχο που έρχεται από τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015 για περιορισμό της παγκόσμιας μέσης αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5°C έως το 2050.
Η 12η ημέρα της 26ης Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα στη Γλασκόβη ήταν αφιερωμένη στις πόλεις, τις περιφέρειες, το δομημένο περιβάλλον, καθώς και τον ρόλο που καλείται να διαδραματίσει η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Στην Ελλάδα, η δημόσια αυτή συζήτηση περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό στις ευθύνες των ιθύνοντων σε μία μεγάλη φυσική καταστροφή.
Φταίει ο Δήμαρχος, ο Περιφερειάρχης, ο Υπουργός, ο Πρωθυπουργός; Και εάν ναι, ποιος απ’ όλους;
Σύμφωνα με το πόρισμα της Ανεξάρτητης Επιτροπής για τις Προοπτικές Διαχείρισης Πυρκαγιών Δασών και Υπαίθρου στην Ελλάδα, υπό τον συντονισμό του διευθυντή του Global Fire Monitoring Center (GFMC) καθηγητή Dr. Johann Georg Goldammer -γνωστό ως πόρισμα Goldammer- για την πρόληψη και αντιμετώπιση των πυρκαγιών υπάρχουν σαράντα πέντε συναρμόδιοι φορείς και δεκαεπτά φορείς και έξι Υπουργεία για την καταστολή. Στο αλαλούμ αυτό και στο δήθεν επιτελικό κράτος, ο ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία είχε και έχει προτάσεις, όπως την πρόταση νόμου που κατέθεσε για την ίδρυση Εθνικής Αρχής Πολιτικής Προστασίας και Ανθεκτικότητας.
Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας επέλεξε την αδράνεια, αγνοώντας αρχικά την κλιματική κρίση και τις πολλαπλές συνέπειές της. Μετά από την τεράστια οικολογική καταστροφή του καλοκαιριού, ο κ. Μητσοτάκης αποφάσισε εν μία νυκτί τη σύσταση ενός αυτόνομου υπουργείου, υπό τον τίτλο του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Τρεις μήνες μετά το υπουργείο αυτό δεν έχει ακόμα αποκτήσει πραγματική δομή και παραμένει υποστελεχωμένο, γεγονός εξόχως αποκαλυπτικό της επικοινωνιακής και μόνο διαχείρισης της κυβέρνησης σε ένα ζήτημα εθνικών διαστάσεων.
Η εθνική προσπάθεια για την κλιματική ουδετερότητα δεν πρέπει όμως να αναλώνεται στις μικροπολιτικές και μικροκομματικές σκοπιμότητες. Η κλιματική κρίση, όπως πολλοί επιστήμονες και πολιτικοί έχουν αναφέρει, είναι πόλεμος και με αυτούς τους όρους οφείλουμε να την αντιμετωπίσουμε. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης του ΟΗΕ, μέχρι το 2050, οι οικολογικές καταστροφές μπορεί να έχουν εκτοπίσει ή και οδηγήσει στην προσφυγιά έως και 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους. Παράλληλα σύμφωνα με ανακοίνωση της Διεθνούς Ενώσεων Ασφαλιστικών, το κόστος αποκατάστασης των ζημιών από καιρικά φαινόμενα παγκοσμίως, έχει εκτοξευτεί, από τα 10 δις δολάρια που ήταν το 1950, στο 1 τρις δολάρια σήμερα. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την έκθεση της Επιτροπής Μελέτης Επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) με συντονιστή το καθηγητή κ. Ζερεφό, αν δεν ενεργήσουμε απέναντι στην κλιματική κρίση, το κόστος από τις καταστροφές θα ανέρχεται στο τέλος του αιώνα συσσωρευτικά στα 700 δις ευρώ. Με άλλα λόγια, εάν δεν κάνουμε αυτό που πρέπει σήμερα, θα κληθούμε ως χώρα να πληρώσουμε περίπου δύο φορές το δημόσιο χρέος μας για τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, τη στιγμή που το σενάριο προσαρμογής περιορίζει το κόστος για την ελληνική οικονομία στα €123 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με έρευνα του MIT, η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης στη Μεσόγειο και της έντονης ανθρώπινης παρουσίας στα παράλια, θα βιώσει πιο σύντομα τις συνέπειες της κλιματικής απορρύθμισης. Η συχνότητα και σφοδρότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων θα αυξηθούν με μεγαλύτερη ένταση, το ίδιο και ο αριθμός των καταστροφών που εκδηλώνονται με πρωτοφανείς δασικές πυρκαγιές και καύσωνες. Ενδεικτικός, με βάση και πάλι τα λεγόμενα του κ. Ζερεφού στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής για την κλιματική αλλαγή, είναι ο ρυθμός αύξησης εμφάνισης ακραίων καυσώνων στη χώρα: Από τον ένα καύσωνα ανά 15 χρόνια στις αρχές του περασμένου αιώνα, τα τελευταία 30 χρόνια αντιμετωπίζουμε έναν καύσωνα ανά δύο χρόνια, με τα επιστημονικά στοιχεία να προβλέπουν ότι σύντομα θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε έναν μεγάλο καύσωνα κάθε καλοκαίρι. Συχνότεροι καύσωνες σημαίνουν περισσότερες πυρκαγιές και συνεπώς συχνότερες πλημμύρες, αλλά και άνοδο της στάθμης της θάλασσας με καταστροφικά αποτελέσματα για παραγωγικούς τομείς της οικονομίας, όπως η γεωργία και ο τουρισμός.
Η λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματική κρίσης και η μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα αποτελούν, τουλάχιστον θεωρητικά, κοινό τόπο. Το κρισιμότερο ωστόσο στη συζήτηση είναι το κοινωνικό πρόσημο που θα έχει ο σχεδιασμός και η υλοποίηση αυτής της διαδικασίας. Ποιοι με άλλα λόγια θα ωφεληθούν από τις πολιτικές που θα έχουν ήδη ή πρόκειται να επιλεχθούν και ποιοι θα επωμιστούν το πιθανό κόστος μιας άδικης και βίαιης χωρίς σχέδιο μετάβασης. Τομείς όπως η ψηφιακή ανασυγκρότηση, η ενεργειακή ασφάλεια, η επανοργάνωση της πολιτικής προστασίας, οι συνδυασμένες μεταφορές, οι οικιστικοί κανόνες, το ανθεκτικά συστήματα υγείας θα υποφέρουν. Ποιος θα πληρώσει το κόστος; Πότε και γιατί; Ποια «εργαλεία» και τι δυνατότητα έχει στα χέρια της η Πολιτεία για να μπορεί να προτείνει και κυρίως να εφαρμόσει πολιτικές υπέρ της κοινωνίας;
Την στιγμή που όλα τα στοιχεία συγκλίνουν πως είναι ώρα δραστικών αποφάσεων, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας επιλέγει να υπονομεύσει την ενεργειακή μετάβαση της χώρας με την εκποίηση των βασικών ενεργειακών της υποδομών και να αφήσει στη μοίρα της την κοινωνία, καθώς, όπως φαίνεται, οι επιβαρύνσεις για την οικονομία ως αποτέλεσμα του ενεργειακού μόνο κόστους θα αγγίξουν το 1 δις. ευρώ ως την άνοιξη του 2022. Η πράσινη μετάβαση είναι ένα σημαντικό ζήτημα για τον τόπο μας, για τις πόλεις, για τα χωριά μας και, κυρίως, για την καθημερινότητά μας για να το αφήσουμε να το διαχειριστεί μονομερώς αυτή η κυβέρνηση.
Στον ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία πιστεύουμε στην ενεργειακή μετάβαση για την κοινωνία, με την κοινωνία παρούσα και συμμετέχουσα. Θεωρούμε ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να έχει σημαντικό λόγο και θεσμοθετημένο ρόλο σε αυτήν τη μετάβαση. Οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να δώσουν ιδέες και πνοή σε αυτό το σπουδαίο εγχείρημα. Σε μια Τοπική Αυτοδιοίκηση που δεν έχει τον Δήμαρχο επαίτη έξω από τα γραφεία των Υπουργών. Μια Αυτοδιοίκηση ισχυρή και αυτόνομη, όπου ολόκληρη η δημοτική αρχή σχεδιάζει και εφαρμόζει το πρόγραμμά της, διασφαλίζοντας ότι πυλώνες της μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα θα είναι οι αρχές της δημοκρατίας και της περιβαλλοντικής και κλιματικής δικαιοσύνης. Γι’ αυτό στον σπουδαίο ρόλο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στη βιώσιμη ανάπτυξη και της απάντησης στην κλιματική κρίση, είναι απαραίτητος ο χωροταξικός σχεδιασμός και ο διάλογος με την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Παρά τις όποιες δυσκολίες, ωστόσο, και λόγω της καλής βάσης που έθεσε το νομοθετικό πλαίσιο του 2018 από την προηγούμενη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, οι ενεργειακές κοινότητες καταγράφουν σημαντική πρόοδο στην Ελλάδα. Αποτελούν σημαντικό όπλο στη φαρέτρα των Δήμων και των τοπικών κοινωνιών για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Ειδικά στις λιγνιτικές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας υπάρχουν ήδη 145 ενεργειακές κοινότητες, με 36 έργα συνολικής ισχύος 20 MW να βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης.
Ας πάρουμε, όμως, ένα – ένα τα βήματα των δράσεων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής:
1) Προώθηση της μετάβασης στην κυκλική οικονομία, με έμφαση στην πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, στην προώθηση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης, στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για την προώθηση της. Η προστασία του περιβάλλοντος είναι θέμα παιδείας, για αυτό η Τοπική Αυτοδιοίκηση μέσω προγραμμάτων μπορεί να μπει στα σχολεία μας. Η κυκλική οικονομία δημιουργεί μία κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και έναν νέο τρόπο παραγωγής, αξιοποιώντας τους νέους επιστήμονες, αξιοποιώντας τα νέα παιδιά της χώρας μας που οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να ενεργοποιήσουν.
2) Προώθηση μιας σύγχρονης ενεργειακής πολιτικής, με το 50% των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας να καλύπτεται από αυτοπαραγωγή-αυτοκατανάλωση, από αγροτικές ΑΠΕ και από Ενεργειακές Κοινότητες στις οποίες οι Δήμοι θα είναι πρωτοστάτες.
3) Αποτελεσματικότερη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000. Σε αυτήν τη διαχείριση, βασικός στόχος είναι η προστασία των απειλούμενων ειδών και στοιχείων της φύσης. Οι Δήμοι της χώρας έχουν δαπανήσει εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ για δικαστικές προσφυγές απέναντι σε επενδύσεις ΑΠΕ σε Natura περιοχές, μόνο και μόνο γιατί δεν υπάρχει χωροταξικός σχεδιασμός. Έγινε στη Σκύρο, έγινε στις ακατοίκητες νησίδες του Αιγαίου γνωστές ως “Γκαλαπάγκος της Μεσογείου”, έγινε στη Λευκάδα, έγινε και σε άλλες πολλές περιοχές. Με την Αυτοδιοίκηση, λοιπόν, παρούσα σε κάθε σχέδιο που αφορά τις προστατευόμενες περιοχές που θα μείνουν προστατευόμενες.
4) Ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων και κάλυψη των αναγκών σε υποδομές διαχείρισης λυμάτων. Έχουμε τονίσει πολλές φορές ότι είναι πρωτάκουστο περιοχές της χώρας μας να μην έχουν ύδρευση και αποχέτευση και στο πρόγραμμα «Αντ. Τρίτσης», για την Τοπική Αυτοδιοίκηση να μην υπάρχει πρόβλεψη για αυτά τα έργα.
5) Εκσυγχρονισμός υποδομών και εγκαταστάσεων για την ολοκληρωμένη διαχείριση των αποβλήτων, στη μεταφορά-επεξεργασία των επικίνδυνων αποβλήτων, στην αποκατάσταση των ρυπασμένων χώρων.
6) Εφαρμογή σύγχρονων ψηφιακών εργαλείων με στόχο την πρόληψη και έγκαιρη αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών. Το παράδειγμα με τους ξένους πυροσβέστες που ήρθαν στην Εύβοια να συνδράμουν στο έργο των Ελλήνων και τα μέσα που διέθεταν για την κατάσβεση, μας δείχνει την αδήριτη ανάγκη εκσυγχρονισμού, τον οποίο θα μπορούσε να τον κάνουν σύνδεσμοι προστασίας και ανάπτυξης των οικοσυστημάτων, όπως ο Σύνδεσμος Προστασίας & Ανάπτυξης Υμηττού – Σ.Π.Α.Υ.
Τις προηγούμενες ημέρες στη Γλασκώβη συζητήθηκε το μέλλον του πλανήτη. Το επίσημο κείμενο του λεγόμενου Συμφώνου της Γλασκώβης για το Κλίμα μπορεί να μην περιείχε σαφείς δεσμεύσεις και τολμηρή γλώσσα για την προσαρμογή στις πολιτικές αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, όμως τα αποτελέσματα του θα είναι πολύ ορατά και στην Ελλάδα.
Η επιστήμη της κλιματολογίας, όπως περιγράφεται από τον Αριστοτέλη στα μετεωρολογικά, εκκίνησε από τη χώρα μας. Πέραν της θεωρίας, είναι καιρός να περάσουμε στη δράση. Το ακραίο τείνει να γίνει σύνηθες στην Ελλάδα, και, ήδη, σε πολλές περιοχές κάθε πρωί ο κόσμος βλέπει τον ουρανό και παρακαλεί να μη βρέξει.